Vermogen bepalen van de cv-warmtepomp

In dit deel van het gesprek vertelt Leo hoe je het vermogen van de cv-warmtepomp, uitgedrukt in kW (voluit: kiloWatt) kan bepalen. Tevens vertelt hij wat de gevolgen zijn als het vermogen iets te krap of juist te ruim gekozen is.

Zeg Leo, we hebben het al eerder gehad over de verschillende type cv-warmtepompen. Maar van ieder model heb je ook weer een aantal uitvoeringen die alleen verschillen in het geleverde vermogen. Hoe bepaalt men hoeveel vermogen bij een woning past? Is er een of andere vuistregel die per vierkante meter woonoppervlakte het vermogen bepaalt?

Het kiezen van het juiste vermogen van de cv-warmtepomp is best wel kritisch. Het aantal vierkante meters vloeroppervlakte kan je totaal niet gebruiken voor die berekening. Dat komt omdat woningen door de tijd steeds beter geïsoleerd zijn dus ook steeds minder vermogen nodig hebben. Zo heeft een woning uit 1970 circa drie keer zoveel vermogen nodig als een woning uit 2020.

Vroeger speelde bij een cv-ketel het vermogen van de ketel niet zo'n hele grote rol. De installateurs hadden vaak het credo "groter is beter". Dat was toen ook al niet juist, maar de gevolgen bij een ketel met een te groot vermogen waren te overzien.

Laat ik eerst eens vertellen wat de gevolgen zijn als het vermogen iets te beperkt is, of juist te groot gekozen is. Daarna zal ik een heel eenvoudige rekenmethode geven hoe je het vermogen kan bepalen.

Heb je een idee wat er gebeurt als de cv-warmtepomp een iets te klein vermogen heeft?

Dan zal je het in hartje winter wel niet warm genoeg krijgen?

Klopt. Stel dat je woning in hartje winter 7000 Watt warmte nodig heeft en stel dat je cv-warmtepomp een 6000 Watt model is, vaak geschreven als 6 kW, dan zal je in het grootste deel van het stookseizoen daar niets van merken. Het is heerlijk warm. Want die 7000 Watt heb je alleen nodig als het buiten circa -8 tot -10° Celsius vriest. Maar zo iets gebeurt maar zelden. En als het zo koud is, dan is dat ook maar voor een zeer korte periode. Volgens het KNMI is het gemiddeld maar 33 uur per jaar tussen de -8 en -10 graden.

Mocht het zo koud worden, dan zou je verwachten dat je in de kou komt te zitten. Maar dat is dus niet zo!

Maar hoe kan dat dan? Je hebt toch 1000 Watt warmte tekort?

Klopt, de cv-warmtepomp levert maar 6 kW terwijl je 7 kW nodig hebt. Maar dan is je huis niet steenkoud, maar 21 graden zal je niet halen. Maar nu komt de grote truc. Vrijwel iedere cv-warmtepomp heeft een elektrisch hulpelement. Dat is een elektrisch verwarmingselement, in België noemen ze dit ook wel een weerstand, en dat is het. Wat het vermogen van het hulpelement is, verschilt per model en per fabrikant. Maar 1 kW is wel zo'n beetje het minimum. Maar 3 kW is heel normaal en soms zelfs nog flink meer.

Als de cv-warmtepomp merkt dat hij de woning niet op temperatuur kan houden, dan wordt automatisch het hulpelement ingeschakeld. En zo blijft het toch warm!

Daarnaast wordt dit hulpelement, vaak ook backup element genoemd, gebruikt om bij uitval van de cv-warmtepomp, het huis niet steenkoud te laten worden. Echt warm zal het niet worden, maar beter iets dan niets. Ook wordt dit element gebruikt om de boiler eens in de week boven de 60 graden Celsius te brengen ter voorkoming van Legionella. Want de meeste cv-warmtepompen kunnen de boiler niet zo heet maken.

O, maar dat is mooi. Dus eigenlijk is het helemaal niet erg om een iets te kleine cv-warmtepomp te kopen?

Nou Lex, dat zou ik niet zo durven stellen. Laat ik zeggen, het is een keuze. Soms wordt bewust gekozen voor een iets te kleine cv-warmtepomp en hoeveel die cv-warmtepomp te kort komt wordt de zogenaamde bètafactor genoemd. Ik heb daar een stukje over geschreven, dat kan je hier lezen.

Je moet je wel realiseren dat het hulpelement een COP heeft van 1. Dus een hulpelement dat 1 kW warmte levert, gebruikt ook 1 kW elektriciteit. Terwijl je cv-warmtepomp een COP heeft die een stuk hoger is. Gemiddeld over het stookseizoen is die circa 4 maar als het buiten zo enorm koud is, zakt dat wel terug rond een COP van drie of zo.

Maar even terug, wat is het nadeel als je de cv-warmtepomp nét even te klein kiest?

Nou, als eerste zal het hulpelement af en toe ingeschakeld worden. Die gebruikt circa drie keer zoveel elektrische energie als de cv-warmtepomp die warmte zou maken. Maar ik geef eerlijk toe, de tijd dat hij ingeschakeld wordt is vrij kort dus je praat niet over enorme bedragen.

Ten tweede zal de cv-warmtepomp, als het echt koud wordt op vol vermogen moeten draaien. Daar kleven twee nadelen aan. Zo maakt een cv-warmtepomp die op vol vermogen draait flink meer herrie. Als je een cv-warmtepomp van 6 kW op vol vermogen zou laten draaien en dit zou vergelijken met een 8 kW model die niet op zijn tenen hoeft te lopen, zal het 8 kW model, waarschijnlijk minder herrie maken.

Als laatste, daar hebben we het al eerder over gehad, als de buitenlucht veel vocht bevat, vooral in het najaar als je mistige ochtenden hebt, dan zal de buitenunit dichtvriezen door rijpvorming. De cv-warmtepomp laat die rijp wegsmelten tijdens een ontdooicyclus. Maar nu komt het, hoe zwaarder je een cv-warmtepomp belast, hoe sneller en vaker je te maken krijgt met die ontdooicycli. Als voorbeeld, een cv-warmtepomp van 6 kW die 4 kW warmte levert zal sneller dichtvriezen dan een cv-warmtepomp van 8 kW die maar 4 kW levert.

Duidelijk, maar wat nou als je een cv-warmtepomp kiest met een iets te groot vermogen?

Allereerst moet je weten wat daar de directe gevolgen van zijn. Een cv-warmtepomp kan moduleren. Dus de warmteafgifte aanpassen. Ter illustratie, het ligt dus per model en fabrikant anders, maar een 7 kW cv-warmtepomp kan maximaal 7 kW warmte maken, maar kan ook terugmoduleren naar bijvoorbeeld 33% van zijn vermogen, dat is dus circa 2,3 kW. Als je een 9 kW model had gekozen die ook tot 33% kan mouduleren, dan was het minimum vermogen 3 kW geweest. In het algemeenheid kan je stellen dat een groter vermogen cv-warmtepomp dus ook een groter minimaal vermogen heeft.

Maar dan nu de indirecte gevolgen. Dat minimale vermogen is belangrijk om pendelen te voorkomen. Dat pendelen hadden we ook al eerder behandeld. Dat is als je cv-warmtepomp relatief snel in- en uitschakelt en dat is niet goed voor de cv-warmtepomp.

Wanneer je een weersafhankelijke regeling gaat gebruiken eventueel met ruimtecompensatie, waar we het al eerder over hebben gehad, dan zal gedurende de eerste en laatste maanden van het stookseizoen, als het buiten niet zo koud is, de cv-watertemperatuur relatief laag zijn.

Bij een lage cv-watertemperatuur zal je afgiftesysteem minder warmte afgeven, dus een lager vermogen hebben. De kans is dus groot dat juist in die perioden, en die beslaan een flink deel van het stookseizoen, je systeem gaat pendelen. Hoe hoger het minimale vermogen van je cv-warmtepomp, hoe frequenter de cv-warmtepomp zal in- en uitschakelen. Dus sterker pendelgedrag vertoont. Over een beetje pendelen, vooral tijdens de start en einde van het stookseizoen, moet je niet al te erg inzitten, maar als je het kan voorkomen is dat beter.

Dus een te groot vermogen van de cv-warmtepomp is niet gewenst?

Klopt. Ik had al aan het begin gezegd, dat het kiezen van het juiste vermogen best kritisch is. Precies het juist vermogen is het streven, maar een heel klein beetje minder of een heel klein beetje meer is niet desastreus. Ik zou zelf liever aan de veilige kant zitten.

Je hebt in het begin verteld dat er een hele makkelijke manier is om het gewenste vermogen van een cv-warmtepomp te bepalen. Nou ik ben benieuwd hoe dat dan gaat.

Dat zal ik je uitleggen. Die methode neemt je huidige gasverbruik als uitgangspunt. Wat was ook al weer jouw gasverbruik afgelopen jaar?

Die was 1600 m³.

Nou, als je die 1600 m³ gas vermenigvuldigd met 8 en daarna deelt door 1650 en de uitkomst afrond naar boven, dan komt daar het vermogen uit dat je cv-warmtepomp moet kunnen leveren. In jouw geval is dat dus 1600 x 8, dat is dus 12800. Die 12800 delen we door 1650, even mijn calculator erbij halen, even kijken, daar komt dus uit 7,75. En dat ronden we af naar boven, dus dat is 8. Dan zou een cv-warmtepomp met een vermogen van 8 kW een goede keuze zijn.

Zo, dat is makkelijk. En hoe betrouwbaar is die inschatting?

Die blijkt in de praktijk zeer betrouwbaar te zijn.

Waar komt die formule eigenlijk vandaan?

Dat is de zogenaamde koevlaasformule. Dat is een formule die bedacht is door een ervaren cv-warmtepompinstallateur die actief is op het internet onder de nickname koevlaas en via een forum over warmtepompen is zijn vermogensberekeningsformule verspreid.

Wat grappig.

Zeker, en ook slim bedacht. Want die formule gaat uit van je huidige gasverbruik. En dat gasverbruik is feitelijk een afspiegeling hoeveel warmte je woning nodig heeft gehad in een stookseizoen. Het is dus een formule die zonder dat je het door hebt rekening houdt met de isolatiegraad van je woning.

Nou, dat weet ik dus dat ik een 8 kW cv-warmtepomp moet aanschaffen.

Precies! Nu we het toch over het vermogen van een cv-warmtepomp hebben wil ik, om het plaatje compleet te maken, nog een paar dingen kwijt.

Het maximale en minimale vermogen van een cv-warmtepomp is niet constant. Die gelden bij een specifieke buitentemperatuur, feitelijk bij een specifiek temperatuurverschil tussen de bron en het afgiftesysteem.

Zo zal het minimumvermogen bij hoge buitentemperaturen ook hoger en bij lage buitentemperaturen lager zijn.

Wat vervelender is dat het maximum vermogen dezelfde trend volgt. Dus als het buiten kouder wordt, daalt ook het maximum vermogen terwijl je het dan juist zo hard nodig hebt. Maar dat is inherent aan de werking van de cv-warmtepomp.

Wat ook nog vermeldenswaardig is dat het vermogen van de cv-warmtepomp zoals dat vaak onderdeel is van het modelnummer zoals "HP8", "Presto8KW" of "XYZ8000" lijkt te suggereren dat dit allemaal 8 kW modellen zijn. Maar je moet de specificaties nalezen om erachter te komen wat het daadwerkelijke vermogen is. Dat wordt weergegeven met "A7/W35: 7,6 kW" en dat betekent bij een A(air, dus buitentemperatuur) van 7 graden en een W (van water) cv-watertemperatuur van 35 graden, het vermogen maximaal 7,6 kW is. Maar daar heb je niet zo heel veel aan.

Want je wil weten wat het vermogen is als het buiten -8 of -10 graden vriest. Vaak specificeert men het vermogen ook bij A-7/W35, dus bij een buitentemperatuur van -7° C. En, zoals ik al zij, het vermogen bij zo'n lage buitentemperatuur zal een stuk lager liggen. Het is dát vermogen waar je op moet letten bij de aanschaf van een warmtepomp. Ik heb nog een uitgebreid artikel geschreven over het bepalen van het vermogen van een warmtepomp, dat kan je hier lezen.

Nou dat is wat ik je wilde vertellen over het vermogen van een cv-warmtepomp

Joh Leo, wat heb ik vandaag veel geleerd. Enorm bedankt. Ik kom hiermee veel beter beslagen ten ijs als ik een cv-warmtepomp ga aanschaffen.

Meer dan graag gedaan.

Hoe is het overigens met je?

Ik wou het jou net vragen....

En zo kabbelde het gesprek nog lekker voort.