Temperatuur in iedere kamer individueel regelen in combinatie met een cv-warmtepomp?

In dit deel van het gesprek vertelt Lex dat hij met de komst van een cv-warmtepomp gelijk ook de temperatuur van alle ruimtes individueel wil regelen. Hij vraagt Leo waarop hij moet letten. Maar zoals wel eerder gebeurde nam het gesprek een hele aparte wending en laat Leo zijn broer Lex in vertwijfeling achter.

Zeg Leo, we hadden het al over de kamerthermostaat gehad, maar nu ik de boel toch overhoop laat halen met de installatie van de cv-warmtepomp, leek mij hét moment om ook de temperatuur per kamer te regelen. Want alleen kamers die je gebruikt laat je verwarmen, bij de rest laat je de verwarming uit. Dat levert meteen een besparing op. Zijn er nog puntjes waarop ik moet letten?

Die zijn er zeker Lex. Als eerste, ik hoorde je zeggen dat je energie wil besparen door in kamers die je niet gebruikt de verwarming uit te laten.

Klopt, dat lijkt me wel zo verstandig.

Nou, hou je vast. Door kamers op de 1e verdieping niet te verwarmen ga je geen energie besparen maar kost het je juist méér energie.

Kom op Leo, dat klopt toch niet? Dat gaat toch tegen je gevoel in? Een kamer die je niet verwarmt, kan toch ook geen warmte verliezen, dus dat moet toch voor een energiebesparing zorgen?

Dat zou je denken, maar in je beredenering zit een aannamefout. Je zegt: in een kamer die je niet verwarmt, kan toch ook geen warmte verliezen.

Stel dat dat waar is. Dat je geen warmteverlies hebt in een kamer die je niet verwarmt, dan zou die kamer dezelfde temperatuur moeten hebben als de buitentemperatuur. Want als het in die kamer al één graden warmer is dan buiten, dan zal je warmte naar buiten verliezen waardoor het uiteindelijk daar even koud wordt als buiten.

En ik heb een zéér sterk vermoeden dat kamers waar je nu de radiatoren hebt uitgezet wel kouder zijn, maar niet zo koud zijn als buiten.

Ja, dat klopt wel. In die kamers is het een graadje of 16 of zo, en buiten is het natuurlijk veel kouder, ik denk dat het nu buiten 4 graden is of zo.

Kijk, dan heb je in die kamers een temperatuurverschil van 12 graden tussen binnen en buiten. Dan verdwijnt er heel wat warmte naar buiten.

De vraag is, hoe kan het dat het in die kamers 16 graden blijft terwijl de verwarming daar uit staat?

Die warmte zal wel van beneden komen, want daar is het 21 graden.

Precies. Doordat je op de begane grond de temperatuur op 21 graden houdt, zal het plafond dezelfde temperatuur hebben. En het plafond van de begane grond is de vloer van de eerste verdieping. De vloer fungeert als een soort vloerverwarming die warmte weer afstaat. En daardoor is het in die kamers nu niet ijskoud maar blijft het nog zo'n 16 graden.

Omdat de benedenverdieping constant de eerste verdieping indirect aan het verwarmen is, zal de verwarming beneden niet alleen de warmte moet afgeven om beneden het op 21 graden te houden maar moet ook nog eens de warmte moeten afgeven om het boven op circa 16 graden te houden.

Even een aanname, en de waarden die ik nu noem zijn puur illustratief. Stel dat je afgiftesysteem beneden 6 kW warmte afgeeft, dan vloeit er bijvoorbeeld 2 kW warmte weg naar de eerste verdieping. Beneden heb je dus eigenlijk maar 4 kW nodig.

Stel nou dat je de eerste wel zou verwarmen. Even puur als gedachte-experiment laten we het op de eerste ook verwarmen dat het daar 21 graden wordt. Ben je het met me eens dat als het beneden en op de eerste even warm is, dan er dan geen warmtetransport meer plaatsvindt van beneden naar boven?

Daar is geen speld tussen te krijgen. Dus ja, ik ben het met je eens.

In die situatie hoeft het afgiftesysteem van de begane grond, bij jou is dat de vloerverwarming, geen 6 maar slechts 4 kW af te geven.

En nou komt een onverwachte aap uit de mouw. Als je afgiftesysteem geen 4 maar 6 kW warmte moet afgeven, dan is dat alleen maar mogelijk door de temperatuur van het cv-water te verhogen^[1]. Bij 4 kW is je watertemperatuur bijvoorbeeld 27 graden, en bij 6 kW is dat bijvoorbeeld 32 graden.

De consequentie van die temperatuurverhoging van het cv-water is dat het rendement, de COP-waarde, van je cv-warmtepomp daalt. Als vuistregel wordt met 2% extra energie gerekend voor iedere graad temperatuurstijging van het cv-water. In dit voorbeeld zou dat 5 graden zijn en dat maal 2% is dus 10% extra energie.

Die temperaturen die ik noemde zijn maar een benadering, maar het gaat om het principe^[2].

Door boven ook te verwarmen kan je dus energie besparen doordat de watertemperatuur lager kan zijn. En zoals je weet heeft de watertemperatuur een zeer grote invloed op je rendement dus energieverbruik van je cv-warmtepomp.

Maar wacht eens Leo, dat mag dan allemaal waar zijn, maar als je op de eerste verdieping ook verwarmt, dan is het daar warmer dan eerst. Daardoor zal op de eerste verdieping meer warmte verloren gaan dan daarvoor. Daar hoor ik je niet over praten.

Klopt. Als het boven geen 16 maar 21 graden is, dan zal je daar meer warmte naar buiten verliezen, en ook naar je zolder. Ik zou het warmteverlies kunnen uitrekenen, maar dan zou ik de oppervlakte van de muren en ramen, en de bijbehorende isolatiewaarden daarvan moeten weten, maar ook de hoeveelheid ventilatie in die kamers.

Ik heb een artikel geschreven waarin dat berekend is voor een fictieve woning. Dat artikel kan je hier vinden. In die berekening is gebruik gemaakt van een woning uit 2012. Daarbij zijn twee berekeningen naast elkaar gezet. De eerste is dat alle kamers, beneden en boven, wel verwarmd worden. De andere berekening is dat alleen beneden de verwarming aanstaat. Als je boven de verwarming uitzet, dus dan ga je van 100% warmtetoevoer naar 0%, de verwarming beneden die 100% besparing boven voor 91% zal compenseren. Dus beneden ga je dan van 100% naar 191% warmtetoevoer. Op zich bespaar je dus 9% warmteverlies, dus jouw punt is inderdaad waar. Maar om te zorgen dan beneden 91% meer warmte afgegeven wordt moet de cv-watertemperatuur flink stijgen. Daardoor werkt de cv-warmtepomp veel minder efficient en zal het elektriciteitsverbruik flink stijgen.

De conclusie is, dat de extra verliezen van de warmere kamers op de eerste verdieping niet opwegen tegen de besparing op je elektriciteitskosten. Dus netto is het goedkoper voor je portemonnee.

Ik moet daar wel een kleine nuance aan toevoegen. Als je op de eerste verdieping kamers hebt die boven een niet verwarmd deel van de begane grond zitten, zoals een kamer boven de garage, dan gaat mijn hele verhaal, voor dié kamer, niet op. Want dan is het beneden al even koud als boven, en als je de garage niet verwarmt dan heb je ook geen warmteverlies naar boven^[3].

Nou, dat is het laatste wat ik zou verwachten. Dus de woningeigenaren die overal hun radiatorknoppen vervangen voor elektronische versies en de temperatuur via een app instellen, zoals van TADO en Honeywell, en daarmee denken energie te besparen zijn eigenlijk verkeerd bezig?

Nou, dat ligt er aan. Als ze nog een cv-ketel hebben, dan is het wel slim. Maar het kost je juist geld als je een cv-warmtepomp hebt. Dat komt omdat een verhoging van de cv-watertemperatuur bij een cv-ketel maar een relatief klein rendementsverlies teweegbrengt, dan weegt het voordeel op tegen het nadeel. Maar bij een cv-warmtepomp is dan net andersom, de warmteverliezen die je denkt te besparen wegen niet op tegen het enorme rendementsverlies van de cv-warmtepomp, dus kost je dat flink extra elektriciteit.

Nou moet ik wel realistisch zijn, je gaat een slaapkamer natuurlijk niet tot 21 graden verwarmen omdat de cv-warmtepomp dan zuiniger werkt. Ik vind een slaapkamer van 21 graden gewoon veel te warm. Maar met de kennis over dit onderwerp maak je in ieder geval een bewuste keuze. Dan gaat comfort op de slaapkamer, omdat je het daar koeler wilt houden, boven een hogere elektriciteitsrekening.

Als het buiten erg koud wordt, is het best slim om het op de slaapkamer een heel klein beetje te verwarmen. Dan blijft het daar comfortabel koel en niet té koud en dat helpt elektriciteit te besparen. Dan ben je heel bewust bezig met keuzes te maken.

Mag ik nu de conclusie trekken dat het individueel regelen van temperatuur in kamers wel slim is als je maar bewust bent dat als je het boven koud laat het je wat meer elektriciteit gaat kosten van de cv-warmtepomp?

Ja, die conclusie is juist.

Ik begin me steeds meer bewust te worden van je opmerking aan het begin van ons gesprek. Toen zei je dat een cv-ketel niet te vergelijken is met een cv-warmtepomp. En dit is het zoveelste aspect wat dat onderstreept.

Dat vind ik leuk te horen Lex. Nu begrijp je ook waarom veel installateurs een cv-warmtepomp installeren die verre van optimaal functioneert. Het zal wel warm worden, maar de cv-warmtepomp zal door de gemaakte keuzes een onnodig laag rendement hebben. Dus dan ook onnodig hoge verwarmingskosten. Veel van die installateurs lijken geen echte interesse te hebben in hetgeen ze doen. Ze doen een soort kunstje. Want laten we wel wezen, een cv-ketel installeren is niet heel complex. Je moet het wel hele grote fouten maken als de woning niet warm wordt. Een cv-ketel is wat dat betreft heel vergevingsgezind. Een cv-warmtepomp is echt iets anders, daar kom je niet weg met de kennis die je hebt opgedaan met het installeren van cv-ketels.

Maar, hier houdt het antwoord op je vraag niet op.

O?

Nee, ik heb nog een paar andere belangrijke aspecten waar ik het met je over wil hebben.

Het per kamer regelen van de temperatuur wordt overigens een naregeling genoemd. Primair wordt de temperatuur geregeld met een weersafhankelijke regeling, huiskamerthermostaat of iets vergelijkbaars. Maar vervolgens wil je in bepaalde kamers afwijken van de temperatuur van de primaire regeling. Dus het betreft dus een regeling die volgt ná de primaire regeling. Vandaar het woord na-regeling.

Een naregeling kent in principe drie onderdelen. Een temperatuursensor die de temperatuur van die ruimte meet, elektrisch gestuurde kranen, ook wel kleppen of ventielen genoemd, die de doorstroom van cv-water naar je vloerverwarming of radiatoren open of dicht zetten. En je hebt besturingselektronica, die op basis van de gegevens van de temperatuursensor, jouw gewenste temperatuur, het afgiftesysteem open of dicht zet.

Een naregeling kan je van diverse fabrikanten kopen. Maar je moet je realiseren dat de wijze waarop ze "na-regelen" anders is. Ik zal het proberen met zo weinig mogelijk techniek de revue te laten passeren.

Bij een naregeling hangt er in iedere ruimte een apparaatje dat lijkt op een thermostaat. De meest simpele naregeling werkt als volgt: je stelt een temperatuur in voor die kamer, zolang die temperatuur nog niet bereikt is staat het afgiftesysteem, dus je vloerverwarming of radiatoren, open en wordt er warmte de ruimte ingebracht. Zodra de gewenste temperatuur is bereikt wordt het afgiftesysteem in die kamer dicht gezet. Een zogenaamd aan/uit systeem.

Maar er zijn ook naregelingen die op basis van PWM regelen. Ik ga dat expres niet uitleggen want dat wordt het veel te technisch. Maar dat is fundamenteel anders dan het aan/uit systeem. Je zou kunnen zeggen dat de kleppen niet open of dicht staan, maar dat ook alle tussenstanden mogelijk zijn, afhankelijk van de warmtevraag.

Een PWM systeem is superieur aan een aan/uit systeem. Vandaar dat een van de bekendste fabrikanten die al heel lang een naregeling maakt, dat is Honeywell, deze PWM regeling gebruikt. Dat werkt bij een installatie met een cv-ketel perfect.

Maar bij een cv-warmtepomp wil je dat juist niet hebben. Zeer grote kans dat door die PWM naregeling je cv-warmtepomp vele start/stop momenten gaat krijgen. Dat was bij een cv-ketel niet zo heel erg, maar zoals ik al eerder heb verteld, een cv-warmtepomp heeft liefst per dag één start/stop moment, en niet iedere vijftien minuten of zo. Dat is funest voor de levensduur vaan de cv-warmtepomp.

Sommige fabrikanten van een naregeling bieden de mogelijkheid om de naregeling tijdens de installatie in te stellen op PWM of aan/uit zoals van de fabrikant Watts. Dus let erop dat je geen PWM, maar een aan/uit versie koopt als je besluit een naregeling aan te schaffen.

Dan nog een ander aspect. We hebben het al eerder gehad, toen we spraken over het buffervat. Toen vertelde ik je dat de cv-warmtepomp een bepaalde systeeminhoud vereist. Onder andere vanwege de ontdooicyclus. Wanneer je een naregeling toepast is de kans groot dat met regelmaat vele delen van het afgiftesysteem dicht staan, omdat het in die kamers warm genoeg is. Maar dat betekent dat voor de ontdooicyclus minder systeeminhoud beschikbaar is en dat mogelijk het hulpelement ingeschakeld wordt voor het opwekken van warmte om de buitenunit te ontdooien. En dat hulpelement vraagt veel elektrische energie, dus dat is niet handig.

Daarnaast, als delen van je afgiftesysteem afgesloten worden vanwege de naregeling, dan zal de warmtepomp minder makkelijk zijn warmte kwijt kunnen raken en dat kan lijden tot pendelen. En dat wil je ook weer niet.

Als die systeeminhoud een rol gaat spelen en als je pendelen wil beperken, want oplossen ga je dat niet, dan zal je een buffervat moeten overwegen. Maar je weet hoe ik over buffervaten denk. Als je beneden een vloerverwarming hebt, zet die dan continu open. Die vloer is één groot buffervat, dat spaart je een buffervat uit.

Al met al hoor ik je zeggen, een naregeling levert veel nadelen op, doe het niet!

Ik ben zeer terughoudend om dit aan te bevelen. Het belangrijkste is dat je begrijpt wat de gevolgen zijn en als je daar rekening mee houdt, én die gevolgen accepteert, dan is het te overwegen.

Een naregeling op een kamer waar maar af en toe in gewerkt wordt, begrijp ik. Nog meer voor een slaapkamer die overdag lekker verwarmd moet worden maar in de nacht lekker koel moet zijn.

Dan heb ik nog een puntje van aandacht. Jij hebt beneden vloerverwarming, maar boven heb je radiatoren. Dat is een combinatie van een traag reagerend systeem, je vloerverwarming, en een snel reagerend systeem, de radiatoren. Dat is geen gelukkige combinatie, maar dat is nou eenmaal de situatie.

Daarnaast, met een vloerverwarming kan je beneden verwarmen met een hele lage watertemperatuur. Maar radiatoren geven bij een lager watertemepratuur vrijwel geen warmte af. Dus ook daar heb je een tegenstrijdigheid.

Nou, dat spreekt allemaal niet in het voordeel van een cv-warmtepomp.

Klopt. Maar dat is eenmaal een feit waar we niet omheen kunnen.

Radiatoren op de kamers boven hebben wel een voordeel. Ze kunnen een ruimte sneller verwarmen dan een vloerverwarming. Dus in een kinderslaapkamer die overdag warm en in de nacht koel moet zijn is dat ideaal.

Dat voordeel heeft ook gelijk weer een nadeel, stel dat het beneden warm genoeg is geworden en de primaire temperatuurregeling de cv-warmtepomp stopt, dan koelt het in de kamers met een radiator veel sneller af dan beneden. Dat is logisch want de vloer waarin de vloerverwarming ligt werkt als een thermische accu. Als de cv-warmtepomp stopt blijft de vloer nog lang warmte afgeven.

Installateurs en fabrikanten van cv-warmtepompen geven daarom het advies om een groot buffervat te installeren. Het idee is dat in het buffervat veel warmte opgeslagen kan worden en benut kan worden voor de kamers met radiatoren.

Die oplossing snijdt hout, maar er zitten wel een aantal mitsen en maren aan vast. Zo'n buffervat zorgt niet alleen voor een flinke aanslag op je portemonnee, maar het neemt vooral veel plaats in beslag. Die ruimte moet je wel hebben. En bedenk, je raakte ook al ruimte kwijt vanwege de boiler voor het warme water.

Daarnaast, het buffervat moet wel héél groot zijn wil je er een beetje warmte uit krijgen. Laat ik je een fictief voorbeeld geven. Stel dat je één werkkamer met radiatoren op 21 graden wil houden. Laten we eens aannemen dat je daar 1000 Watt warmte vermogen voor nodig hebt. Dat is uiteraard afhankelijk van de grootte van de kamer en de mate van isolatie, maar laten we die 1000 Watt nou eens aanhouden, zo'n gekke waarde is dat niet.

Stel dat je een buffervat van 200 liter gaat gebruiken, en die wordt alleen maar voor die ene kamer gebruikt. Laten we eens aannemen dat het buffervat op 35 graden gehouden wordt zolang de cv-warmtepomp draait. Als de cv-warmtepomp stopt dan blijft de circulatiepomp draaien en stroomt het water van die 35 graden door de radiatoren van die kamer. Daardoor blijven de radiatoren warmte afgeven.

Maar door die warmteafgifte daalt de temperatuur van het cv-water dus ook in je buffervat. Na een tijdje is dat gedaald tot 30 graden. En bij een temperatuur van 30 graden geven radiatoren haast geen warmte meer af. Dus laten we dat als grens stellen.

De vraag is hoe lang het buffervat die 1000 Watt aan warmte kan leveren. Dat kunnen we uitrekenen met de formule Q = m x delta-T x 4200. Die formule had ik al eerder aan je geïntroduceerd, m is de massa van het water in het buffervat, dus 200 liter. De delta-T is het temperatuurverschil van 35 naar 30 graden dat het buffervat afkoelt, dus die warmte afstaat. Dan wordt Q dus: 200 x 5 x 4200 en dat is 4.200.000 Wattseconde. Dat delen we eerst door 1000 Watt, want dat is de warmtebehoefte. Dat hou je dus 4.200 seconden over. Dus het vat kan 4200 seconden lang 1000 Watt afstaan. Als we dat omrekenen naar minuten dan moeten we dat delen door 60. Dat wordt dan 70 minuten.

En is dat lang of kort?

Dat ligt er aan hoe snel de cv-warmtepomp weer start. Slaat de cv-warmtepomp ieder uur een keer aan, dan zit je goed. Maar een cv-warmtepomp die ieder uur een keer start en stopt is een niet goed geconfigureerd systeem. Als het goed is dan staat de cv-warmtepomp uren achtereen te draaien.

Maar laten we nou eens aannemen dat de warmtepomp ieder uur een start en stop heeft. Dan zou het dus goed gaan. Maar dan heb je pas één kamer van warmte voorzien. Mogelijk wil je twee of drie kamers boven warm houden. Dan moet het buffervat niet 200 maar 400 of 600 liter worden. En dat zijn hele grote vaten!

Daarnaast, moet op het moment dat de cv-warmtepomp stopt, de benedenverdieping niet meer voorzien worden van warm cv-water, want daar was al de gewenste temperatuur bereikt. Dat vereist dus dat je de benenedenverdieping ook voorziet van een naregeling. Normaal gesproken is de woonkamer naregelen een heel slecht plan, maar als je een groot buffervat hebt, is dat een combinatie die technisch klopt.

Maar onderaan de streep zorgt dat buffervat, hoe je het ook wendt of keert, voor een verlaging van het rendement van je cv-warmtepomp, dat is die COP-waarde. Dus dat kost je ieder jaar veel geld vanwege een onnodig hoge energierekening.

Jeetje Leo, je maakt het nu allemaal heel complex.

Nee, ik maak het niet complex, het IS complex. Ik probeer je alleen maar bewust te maken dat het complex is. En ik laat stuk voor stuk de mogelijkheden en de bijbehorende voor- en nadelen de revue passeren.

Ja ja, daar heb je gelijk in. Is er echt geen alternatief?

Ja, dat is er zeker. Dat is de ouderwetse manier hoe het vroeger ging.

En dat was?

Vroeger, dus uit de tijd van de cv-ketels maar net populair werden, ging de installateur nadat het cv-systeem aangelegd was, het afgiftesysteem waterzijdig inregelen. Hij vroeg welke temperatuur je in welke kamer wilde hebben. Vervolgens zette hij de voetventielen van alle radiatoren open, en zette hij de cv-ketel aan.

Daarna bekeek hij de temperatuur in iedere kamer. De kamers die te warm werden "kneep" hij door de voetventielen van de radiatoren in die kamer iets dicht te draaien. Daardoor stroomde er minder cv-water door die radiatoren, dus kwam er ook minder warmte vrij. Maar als je het voetventiel van de ene radiator kneep, dan stroomde het water in de andere radiatoren sneller en werd het daardoor weer warmer. Dus door het in één kamer wat aan te passen moest hij ook de andere kamers iets bijstellen. Bij elkaar kostte dat flink veel tijd. Maar daar was vroeger nog tijd voor en vond men dat een goed ingeregeld systeem opgeleverd diende te worden.

Zo ging dat in de jaren zestig en zeventig van de 20ste eeuw. Maar zoiets doet men jaren al niet meer. Daarom hoor je vaak dat in bepaalde kamers het nooit echt warm wordt en in andere kamers het juist té warm wordt. Dat kan dus allemaal opgelost worden met waterzijdig inregelen.

Een alternatief Lex, is dat je niet een naregeling neemt maar voor iedere kamer bepaalt wat de temperatuur zou moeten zijn en daar je afgiftesysteem waterzijdig op laat inregelen. Dan blijft de systeeminhoud steeds hetzelfde, staan alle onderdelen van het afgiftesysteem open en maak je gebruik van de maximale afgiftevermogen dat dan mogelijk is. Het gevolg is dat de watertemperatuur maximaal laag kan zijn. Dus dat levert een cv-warmtepomp op met het hoogst haalbare rendement op.

Maar dan heerst er dus in de slaapkamers waar ook in gewerkt moet worden dus een constante temperatuur. Terwijl ik het in de nacht iets koeler zou willen hebben."

Dat klopt. Niets is perfect in deze.

Nou Leo, ik vindt het allemaal heel erg moeilijk. Wat zou jij doen in mijn situatie?

Ik denk dat ik zou kiezen voor een naregeling op de eerste verdieping. En dat ik overal de radiatoren zou vervangen voor grotere versies, dus overal kiezen voor type 33 radiatoren. Want hoe groter en hoe dikker hoe meer warmte ze kunnen afstaan en hoe sneller het in een kamer warm wordt.

Juist in de slaapkamers waarin ook nog gewerkt of gestudeerd moet worden, wil je dat als je binnenkomt en je een draai geeft aan de thermostaat dat het daar snel opwarmt. Maar met die lage watertemperaturen van een cv-warmtepomp gaat dat allemaal traag. Vandaar dat ik overbemeten radiatoren zou ophangen, en dat de naregeling al relatief snel de radiator dichtzet omdat het warm genoeg is.

Daarnaast zou ik voor de grootste koukleumen, de radiatoren voorzien van radiatorventilatoren. Die zorgen dat de warmte nog sneller wordt afgegeven. Dat maakt tijdens de opwarmfase wel wat ventilatorgeluid maar dat neem je graag op de koop toe. Zodra de kamer op temperatuur is zijn die ventilatoren niet meer noodzakelijk of draaien op een laag toerental waardoor je ze niet of nauwelijks meer hoort.

Mocht iemand dan nog klagen dat het niet snel genoeg warm wordt, daar zou ik dan een elektrisch convectorkacheltje neerzetten. Dat kost iets van 25 euro en die heeft drie standen: 750, 1250 en 2000 Watt én een thermostaat. Die hoeft dan maar heel even aan, bijvoorbeeld 15 minuten, dat is dan te overzien. Want zo'n kacheltje heeft natuurlijk een COP van 1 dus duur in gebruik. Je moet wel opletten dat de thermostaatknop op die convectorkachel niet te hoog staat. Want anders komt de meeste warmte van het convectorkacheltje en niet van de radiator die met de cv-warmtepomp drie tot vier keer zuiniger die kamer kan verwarmen.

Dus eenmalig uitzoeken hoe die knop van de thermostaat moet staan en daar een streepje bij zetten. Of een klodder lijm tussen de knop en het kacheltje waardoor deze niet meer te verdraaien is. Ik zou hem zelf op 750 Watt zetten dan wordt het al snel genoeg warm.

Je kan ook het gebruik van een infraroodpaneel overwegen. Dat is een paneel die ook op elektriciteit werkt en ook maar een COP heeft van 1, maar heeft het voordeel dat als je die aanzet dat hij meteen warmte afgeeft. Je voelt dan stralingswarmte, alsof je de warmte van zon voelt. Daarmee zou je de tijd kunnen overbruggen tot de radiatoren die kamer op temperatuur hebben.

Resumé: de kamer op de eerste verdieping voorzien van een naregeling, alle radiatoren op de eerste vervangen voor radiatoren van het type 33, en die eventueel voorzien van ventilatoren. Voor de koukleumen een convectorkacheltje of infraroodpaneel er nog bij. Dus geen buffervat en beneden de vloerverwarming altijd open laten, dus niet naregelen.

Nou Leo, veel stof tot nadenken. Ik moet dat eens op me laten inwerken.

Ik hoop niet dat ik te veel vraag, maar kan je me wat vertellen over het bepalen van het vermogen van een warmtepomp?