De warmtepomp, warm water en de boiler.

In dit deel van het gesprek vertelt Leo waarom een boiler noodzakelijk is als een warmtepomp niet alleen het huis moet verwarmen maar ook voor warm water moet zorgen. En passant vertelt hij wat de term "all-in-one" betekent.

Leo, jij had het al een paar keer over een boiler. Wat was de reden dat je daar ineens mee naar voren kwam?

Ja Lex, dat is niet voor niets geweest. Bij een hybride warmtepomp, die dus samenwerkt met je cv-ketel, maakt de cv-ketel nog je warme water. Maar bij een all-electric warmtepomp moet de warmtepomp niet alleen het huis verwarmen maar ook zorgen voor het warme water. Maar, dat vereist wel dat je een boiler neemt.

Een boiler? Je bedoelt zo'n boilertje in een keukenkastje?

Nee, een grote boiler van zeg 200 tot 300 liter om te kunnen douchen en badderen.

Maar wacht eens even, ik heb nu toch ook geen boiler? Dat warme water maakt de cv-ketel. Een warmtepomp kan net als een cv-ketel toch ook warm water maken, ook zonder een boiler?

Nee, dat kan hij niet, althans niet in voldoende mate.

Maar waarom dan niet?

Waarom dat is, wordt een beetje technisch maar het valt mee. Laat me je het uitleggen.

Als je gaat douchen dan verbruikt de douche bij de meeste mensen zo'n 10 liter warm water per minuut van zeg afgerond 40 graden. De cv-ketel moet het koude leidingwater van grofweg 10 graden verwarmen tot die 40 graden. Daar is enorm veel vermogen (warmte) voor nodig. Ik kan het je precies met formules uitleggen^[1], maar neem van me aan dat je dan circa 21 kW vermogen nodig hebt.

Jouw huidige cv-ketel kan je huis warm houden met zo'n 6 kW, maar jouw cv-ketel heeft geen vermogen van 6 kW maar ik schat 25 kW of wellicht zelfs 30 kW. En dat grote vermogen wordt alleen maar gebruikt om het water voor de douche te verwarmen terwijl het door de combiketel stroomt. Daarom noemen ze dat soort cv-ketels ook wel "doorstroomtoestellen". Met een cv-ketel van 25 kW kan het water voldoende opwarmen terwijl het er doorheen stroomt.

En nu komt het antwoord op je vraag. Een warmtepomp van 20 kW is een giga-groot apparaat, formaatje bezemkast. Zo'n grote warmtepomp kost ook nog eens giga-veel geld en waar we het tot nu toe nog niet over hebben gehad, een warmtepomp maakt tijdens het maken van warm water veel meer geluid dan tijdens het verwarmen van je huis. Dus een warmtepomp van 20 kW maakt flink veel meer geluid. Dat zullen je buren niet op prijs stellen. Dus niemand haalt het in zijn hoofd om zo'n groot ding aan te schaffen. Daarom worden ze ook niet aan particulieren aangeboden.

Dus?

Dus de warmtepomp kán wel warm water maken, maar heeft maar een vermogen beschikbaar dat noodzakelijk is voor het verwarmen van je huis. Dat is voor de meeste huizen zo'n 5 tot 9 kW. En als je voor 10 liter douchewater 21 kW nodig hebt, dan kan je met een warmtepomp van bijvoorbeeld 7 kW maar een derde, dus iets meer dan 3 liter warm water per minuut verwarmen tot 40 graden. En 3 liter douchewater per minuut is wel heel erg weinig.

De oplossing is dat we de warmtepomp een voorraadje warm water op een rustig tempo laten maken. En dat voorraadje water, dat zit in een zogenaamd voorraadvat, ook wel boiler genoemd.

Jeetje, maar zo'n boiler van 200-300 liter is een flinke knaap. Is daar niets iets anders op te verzinnen?

Niet echt. De alternatieven hebben zoveel beperkingen of randvoorwaarden dat ze het bespreken niet waard zijn. Het is dus kiezen voor je cv-ketel laten hangen voor het warme water, of je kiest voor een boiler.

Zo'n boiler is toch zo'n hoog rond vat?

Klopt. Een 300 liter versie is circa 160 cm hoog en 70 cm breed.

Ik weet niet of ik zo'n groot ding kwijt kan. Kan ik niet een liggende boiler nemen die onder het schuine dak te schuiven is?

Liggende boilers worden door technici die er verstand van hebben zeer sterk afgeraden. Dat moet je gewoon niet willen. Even een praktisch voorbeeld waarom het een slecht idee is: uit een staande boiler van 200 liter haal je flink meer warm douchewater dan een 300 liter liggende versie. Een liggende boiler geeft dus veel sneller "koud water" dan een staande. Dat moet je gewoon niet willen.

Hmmmm

Wat nog wel helpt is het gebruik van een douche-wtw.

Een douche wat?

Een douche-wtw, een douche warmte-terug-win eenheid. Daarbij wordt het warme water wat door je doucheputje verdwijnt, gebruikt om het koude water dat naar je mengkraan stroomt alvast voor te verwarmen.

En wat win ik daarmee?

Je bespaart circa 50% warmwaterbehoefte zonder comfort in te leveren. Normaal is de vuistregel, 75 liter boiler per persoon, maar met de douche-wtw is dat maar circa 40 liter per persoon. En een kleinere boiler neemt natuurlijk minder ruimte in beslag. Overigens, die besparing werkt alleen maar tijdens het douchen. Neem je een bad dan bespaar je niets. Hij heet niet voor niets een douche-wtw.

En wat kost zo'n douche-wtw?

Die kost zo'n 500 tot 1000 euro, maar daar kan je flink geld mee besparen, de terugverdientijd is met twee personen in een paar jaar terug te verdienen. Maar het vergt breekwerk in je douchehoek óf aanpassingen in de koof waar je stamleidingen door heen gaan. En daar hikken veel mensen tegen aan.

O, nou ik zal het in gedachte houden. Het is wel allemaal lastig, het is niet even een warmtepomp erin jassen en klaar. Wat adviseer jij, een hybride of all-electric?

Die overweging zal je zelf moeten maken. Maar ik kan je wel argumenten voor en tegen geven, dan kan je zelf een betere afweging maken.

Heel graag.

Laat ik beginnen dat als iemand kiest voor een hybride warmtepomp, dus een combinatie van een warmtepomp en een cv-ketel, ik altijd zou adviseren om kiezen voor een warmtepomp die de verwarming van het huis volledig voor zijn rekening neemt.

Dat kost initieel wel meer geld, niet voor de warmtepomp, maar omdat je waarschijnlijk je afgiftesysteem moeten aanpassen. Maar dat betaalt zich snel terug omdat je cv-ketel dus niet meer "bij moet springen voor het verwarmen" wat veel gas kost, dus geld. Je cv-ketel doet immers voor het verwarmen niet meer mee.

De installatie wordt daarmee ook nog eens simpeler en goedkoper omdat er geen speciale koppeling nodig is tussen de verwarmingsbuizen van de warmtepomp en de cv-ketel. Want deze kan je niet "zomaar" op elkaar aansluiten. Dan blijft de cv-ketel dus alleen maar hangen voor het warme water.

Als je voor hybride kiest, dan moet je de cv-ketel dus aanhouden. Het voordeel is dat je geen ruimte kwijt bent aan een boiler, die ook nog eens flink geld kost, reken op 1500 euro.

Wat je niet zou verwachten is dat de warmtepomp heel efficient, dus goedkoop, je huis kan verwarmen, maar dat niet is voor het verwarmen van tapwater voor de douche. Dat komt omdat voor het opwarmen van de boiler behoorlijk heet water nodig is. En zoals ik al eerder vertelde, hoe hoger de watertemperatuur, hoe lager de COP-waarde van een warmtepomp.

Als de prijs van gas drie keer zo hoog ligt dan elektriciteit (kuub versus kWu) dan is het verwarmen van douchewater ongeveer even duur met een cv-ketel als met een warmtepomp. Pas als gas duurder wordt dan drie keer de prijs van elektriciteit kan dat een reden zijn om de voorkeur te hebben voor een warmtepomp met boiler, dus all-electric warmtepomp.

Bedenk dat je wel nog je onderhoud op je cv-ketel hebt, en op een gegeven moment zal je de ketel moeten vervangen. Dus als je dat in ogenschouw neemt dan is de warmtepomp, als die ook voor je warm water zorgt, iets voordeliger dan de cv-ketel. En het niet hoeven te betalen van de vastrechtkosten voor een gasaansluiting is ook prettig.

Maar hou er rekening mee dat een boiler ook niet het eeuwige leven heeft. Dus kijk vooral in je glazen bol, en als je daarin ziet dat de gasprijs de komende jaren sneller zal stijgen dan de elektriciteitsprijs, dan is de keuze, financieel althans, snel gemaakt. Dan laat je de warmtepomp het warme water maken.

Maar je blijft dan wel met het punt zitten dan die boiler flink veel ruimte inneemt.

Precies.

Maar je kan ook een andere weg bewandelen. Dat past meer bij jou als politiek dier. Dan maak je er een flink poldercompromis van.

(Lex lacht) En wat moet ik me daar bij voorstellen?

Nou je zet wel een stap voorwaarts door een warmtepomp te kopen en dan kies je een model die wel geschikt is voor het aansluiten van een boiler maar, en daar komt het polderen, die boiler komt er nu nog niet. Die beslissing schuif je door naar de toekomst.

Dat is vooral interessant als je cv-ketel nog relatief nieuw is. Tegen de tijd dat je ketel vervangen moet worden, of als het gas ineens heel veel duurder gaat worden, kan je altijd een boiler laten plaatsen.

Het grote voordeel is dat je in de toekomst geen desinvestering hoeft te doen. Want een hybride warmtepomp die een installateur adviseert, is meestal niet in staat het hele huis te verwarmen en een boiler aansluiten kan waarschijnlijk ook niet.

Als te zijner tijd de cv-ketel de geest geeft, dan zal je een nieuwe ketel moeten kopen. Maar als je tegen die tijd denkt, mede vanwege mogelijk hoge gasprijzen, dat wil ik niet, doe mij maar een boiler, dan zegt de installateur -mogelijk- tegen je, dat kan niet want je hebt een hybride warmtepomp en daar kan je geen boiler aan koppelen. "U moet dan uw huidige warmtepomp vervangen voor een all-electric warmtepomp". En om dat bijvoorbeeld na zes jaar te doen, dat doet erg pijn. En dat kan je dus voor zijn.

Dus nu kiezen voor een all-electric warmtepomp die voorlopig alleen het huis hoeft te verwarmen en de cv-ketel krijgt alleen nog maar de taak om te zorgen voor het warme douchewater, zal op termijn geen desinvestering opleveren. Want in de toekomst hoef je alleen maar een boiler te kopen en aan te laten sluiten.

[De marketingafdeling van fabrikanten hebben dit idee ook "opgepakt" en bieden tegenwoordig hun all-electric warmtepompen aan als "all-electric ready" of "all-electric ready hybrdie warmtepomp". Feitelijk is het een "gewone" all-electric warmtepomp die je hybride kan gebruiken. Lees hier meer over in dit artikel.]

Dat is inderdaad een slimme zet.

Ja, (Leo lacht) zo'n polderbeslissing is wel wat voor jouw!

Nu we het toch over een boiler hebben, wil ik je ook vertellen wat een all-in-one warmtepomp inhoudt.

Je hebt namelijk twee manieren om een boiler te laten plaatsen. Als een losstaande eenheid, dan zie je een grote ronde cilinder met allerlei buizen en dingen er omheen. Je kan de boiler en alle kleine dingen die erbij horen ook in een grote geïntegreerde kast kopen. Die is meestal zo'n 60 cm breed, en 180 cm hoog, dat ziet er strak en netjes uit en dat wordt een all-in-one warmtepomp genoemd.

Het wordt een all-in-one warmtepomp genoemd omdat alle onderdelen in één kast zitten, hoewel vaak een extern expansievat noodzakelijk is. Dat is zo'n rood tonnetje dat je ook bij je cv-ketel hebt. Het voordeel van de all-in-one warmtepomp is de uitstraling. Deze neemt minder ruimte in beslag. Maar ook hier heeft de medaille een keerzijde. Omdat de boiler in een relatief smalle kast moet, heeft men iets minder isolatie om de boiler gedaan dan bij een losstaande boiler. Dus die boiler heeft wat meer stilstandverliezen.

Hmm, dat is ook nog wel een puntje om over na te denken.

En om het plaatje compleet te maken, nu we toch over boilers praten, je kan ook een warmtepompboiler overwegen.

Een warmtepompboiler? Maar als ik een boiler neem bij mijn warmtepomp dan...

Ahh, nee. Een warmtepompboiler is iets anders. In dat geval zorgt de warmtepomp alleen voor het verwarmen van het huis, meer niet. Het warm water voor bad en douche wordt gemaakt door een aparte warmtepomp in combinatie met een boiler. Soms gecombineerd in één kast, vandaar de naam warmtepompboiler.

En wat zou het voordeel zijn van een warmtepompboiler?

Het voordeel is dat als je een monoblock warmtepomp zou hebben, er geen aparte en vrij dikke cv-leidingen eerst naar de zolder moeten lopen want daar zal doorgaans de boiler komen te staan. Pas op zolder worden de leidingen op je boiler aangesloten én op je normale cv-leidingen. Maar als je een warmtepompboiler neemt zijn die extra leidingen niet noodzakelijk. De monoblock warmtepomp kan dan "beneden" direct al aangesloten worden op de cv-leidingen. De cv-leidingen die naar boven lopen, moeten waarschijnlijk wel vervangen worden voor dikkere versies maar dan heb je dus geen extra setje leidingen.

Daarnaast kan een aparte warmtepompboiler goedkoper zijn. Op de boiler (het vat alleen) krijg je geen subsidie, op de warmtepomp wel. Als je nou een warmtepomp koopt en daarnaast een warmtepompboiler, dan krijg je twee keer subsidie en onderaan de streep kan dat goedkoper zijn dan een losse boiler te gebruiken naast je warmtepomp.

Daarnaast zijn er warmtepompboilers die werken op de afgezogen ventilatielucht uit je huis. Dat kan je alleen maar gebruiken als je een ventilatiesysteem-C hebt, dus met een mechanische ventilatie. Dat type warmtepompboiler heeft geen buitenunit alleen een boiler en een daaraan gekoppelde, binnen opgestelde, kleine warmtepomp.

Een warmtepompboiler is ook een oplossing als je merkt dat de all-electric warmtepomp, die je naast een cv-ketel gebruikt voor het warme water, het huis tijdens koude perioden maar nét kan warm houden. Het vermogen van die warmtepomp blijkt dus nét iets te klein te zijn. Zou je dan die warmtepomp ook nog de boiler laten opwarmen, en dat kost 1 tot 2 uur, dan daalt de temperatuur in je woning te veel. In zo'n situatie is de aanschaf van een warmtepompboiler een goede keus.

Zitten daar ook nadelen aan vast?

Altijd een hele goede vraag. Jazeker, als de warmtepomp binnen staat dan zal je mogelijk last hebben van een brommend apparaat zolang die de boiler aan het opwarmen is, maar dat is alleen maar bij die modellen die zonder een buitenunit werken. De split unit uitvoeringen van een warmtepompboiler hebben het brommende deel buiten zitten, net als je normale warmtepomp.

Een ander nadeel zou kunnen zijn dat deze warmtepomp minder vermogen heeft dan de warmtepomp die je gebruikt voor het verwarmen van je woning. Dat hebben ze expres gedaan, er is immers alle tijd om de boiler op te warmen nadat iedereen gedoucht heeft. Bij een boiler die aangesloten wordt op een normale warmtepomp duurt het opwarmen relatief kort. Dat komt omdat die een groter vermogen heeft dan een warmtepompboiler. En als de boiler opgewarmd wordt, dan wordt het huis niet verwarmd, dus dat kan niet al te lange duren, ander wordt het te koud. Als de boiler "op" is dus geen warm water meer levert, duurt het opwarmen bij een warmtepompboiler dus flink langer voordat er weer warm water beschikbaar is.

Duidelijk, ik weet niet of ik daar gebruik van ga maken, ik zal er eens over nadenken.

Nou dan sluiten we het onderwerp "boiler" af. Ik heb nog wel een leuk onderwerp in petto.

O, wat is dat dan?

Nou, ik wil het eens met je hebben over het nut en noodzaak van een buffervat.