Warmtepomp, een introductie

Dit artikel is speciaal bedoeld voor diegene die nog (redelijk) onbekend zijn met warmtepompen. We gaan kort (en vereenvoudigd) in op de verschillende typen warmtepompen en welke keuzes je zoal moet maken als je een warmtepomp wil kopen.

Boekje Lex, Leo en de warmtepomp

Dit artikel geeft een korte introductie van de warmtepomp. Veel meer kom je te weten in het boekje dat we hebben geschreven: "Lex, Leo en de warmtepomp". In dat boekje lichten we haast alle aspecten toe rond het onderwerp warmtepomp. Ook vertellen de valkuilen en addertjes onder het gras die de cv-monteur je liever niet wil vertellen, maar waar je veel geld mee kan besparen. Dat boekje tref je hier aan.

Waarom zou je een warmtepomp willen hebben?

De belangrijkste drijfveer dat een warmtepomp aangeschaft wordt is om de kosten van de energierekening te beperken. Grofweg kan je 50% van de energiekosten besparen als je overstapt naar een warmtepomp (en deze goed laat installeren). Maar daar staat wel een flinke investering tegenover, ondanks dat voor warmtepompen een flinke isde subsidie beschikbaar is. Een kleinere groep schaft een warmtepomp aan vanwege idealistische overtuigingen. Men wil geen, of zo weinig mogelijk, fossiele brandstof gebruiken en de CO2 uitstoot beperken.

Wat doet een warmtepomp?

Een warmtepomp, kan net als een cv-ketel, zorgen voor het verwarmen van je huis. Wij gebruiken overigens liever de term cv-warmtepomp. Een cv-warmtepomp kan dus een vervanging zijn van een cv-ketel die op gas of mazout werkt.

Maar let op, alleen een all-electric warmtepomp kan je woning verwarmen én warm water maken. Een hybride warmtepomp daarentegen kan alleen maar de woning verwarmen, daarom moet je de cv-ketel aanhouden voor het maken van warm water.

Een cv-warmtepomp kan meestal ook het huis koelen, daarover later meer.

Hoe werkt een cv-warmtepomp?

Een cv-warmtepomp is een apparaat die warmte uit een "bron" haalt (door deze af te koelen^[1]), en de warmte die daarbij vrij komt vervolgens in temperatuur verhogen. Met die warmte kan je het cv-water van de centrale verwarming verwarmen of het douchewater op temperatuur te brengen.

Als bron wordt meestal de buitenlucht gebruikt. Ook kan de warmte onttrokken worden uit de ventilatielucht voordat de mechanische ventilatie deze naar buiten blaast.

Om die warmte te verplaatsten tussen de bron en je centrale verwarming wordt een "warmte verplaatsende pomp" gebruikt en die heeft elektriciteit nodig voor dit verplaatsingsproces. De onttrokken warmte is feitelijk gratis, maar het verplaatsingsproces die door de cv-warmtepomp wordt uitgevoerd, kost een beetje elektriciteit en dat kost wel geld.

Een cv-warmtepomp kan ook bodemwarmte gebruiken maar dat wordt minder vaak toegepast omdat de noodzakelijke grondboringen erg kostbaar zijn. Wil je doorgronden hoe een cv-warmtepomp werkt, dan kan je dat hier lezen.

Wat maakt een cv-warmtepomp zo aantrekkelijk?

Een cv-warmtepomp is in staat met heel weinig elektriciteit heel veel warmte te maken. Dit komt omdat de warmte die als bron gebruikt wordt "gratis" is. Zo kan een cv-warmtepomp bijvoorbeeld warmte uit de buitenlucht halen, Ook al is de buitentemperatuur bijvoorbeeld -4°C. Dat komt omdat de cv-warmtepomp de "warmte" uit de buitenlucht haalt door de buitenlucht nog verder af te koelen dan hij al is en vervolgens de gewonnen warmte in temperatuur te verhogen tot een bruikbare temperatuur waarmee het huis wordt verwarmd.

De benodigde hoeveelheid elektriciteit die de cv-warmtepomp gebruikt is, omgerekend naar euro's^[2], grofweg vier keer minder dan het verwarmen met een elektrisch ventilatorkacheltje, of elektrische convectorkachel, en tot twee keer lager dan je huis verwarmen met een cv-ketel op gas. In dit artikel leggen we dat uit.

Hoe duur is een cv-warmtepomp?

De prijs van een complete cv-warmtepomp installatie is sterk afhankelijk welke type cv-warmtepomp je koopt. De "vanaf prijzen" zijn 5.000 euro en kunnen in sommige gevallen boven de 20.000 euro uitkomen. Gelukkig kan je met een ISDE subsidie tot 30% van de kosten terugkrijgen.

Kan je de kosten van de cv-warmtepomp wel terugverdienen?

De aanschaf van cv-warmtepomp is veel hoger dan een cv-ketel. De vraag is of je die extra kosten wel kan terugverdienen.

Die vraag is niet met een stellig ja of nee te beantwoorden. Dit is afhankelijk van het verschil tussen de prijs van elektriciteit (die de cv-warmtepomp gebruikt) en de prijs van gas (die gebruikt wordt door de cv-ketel).

Op basis van de huidige energieprijzen is de investering, gedurende de levensduur van de cv-warmtepomp, terug te verdienen. Maar zie het niet als een aankoop waar je op korte termijn geld mee gaat verdienen. Hoe je de terugverdientijd kan uitrekenen leggen we uit in het artikel over de terugverdientijd.

Wat voor type cv-warmtepompen zijn er te koop?

CV-warmtepompen zijn in vele uitvoeringen te koop. Afhankelijk welke keuze je maakt past maar één type cv-warmtepomp bij je. Die belangrijkste keuzes zijn:

1. cv-ketel behouden of vervangen?
Wanneer de cv-warmtepomp gedeeltelijk de taak van de cv-ketel overneemt, dus de cv-ketel gehandhaafd blijft, wordt dit een hybride warmtepomp genoemd. Wanneer de cv-ketel vervangen wordt door een cv-warmtepomp wordt dit een all-electric warmtepomp genoemd.

2. cv-warmtepomp in één grote kast of gesplitst over twee kleinere kasten?
Een cv-warmtepomp bestaat functioneel uit twee delen. Een deel dat warmte opneemt uit de bron, en een deel dat warmte afgeeft aan het afgiftesysteem. Wanneer de cv-warmtepomp uit twee units bestaat (één buiten het huis en één binnen) dan wordt dit een split warmtepomp of biblock warmtepomp genoemd. Zit alles in één unit dan wordt dat een monoblock warmtepomp genoemd.

3. welke bron gebruikt de de cv-warmtepomp en hoe wordt de warmte afgestaan?
De cv-warmtepomp onttrekt de warmte buiten de woning en staat dit in de woning weer af. De vraag is, welke bron wordt gebruikt en hoe de warmte wordt afgegeven aan je woning?

Bij de bron is de keuze buitenlucht [lucht], ventilatielucht uit je woning [lucht] of aardwarmte dat via water naar de cv-warmtepomp getransporteerd wordt [water].

De afgifte is vrijwel altijd het water dat door radiatoren/vloerverwarming stroomt [water]. Maar het kan ook warme lucht zijn die een kamer wordt ingeblazen [lucht].

De keuze van bron/afgiftesysteem (in die volgorde) staat altijd in de cv-warmtepompnaam. De meest toegepaste cv-warmtepomp bij bestaande huizen is een lucht/water warmtepomp. Die onttrekt dus warmte aan de buitenlucht en geeft die warmte af aan het cv-water in cv-leidingen dat vervolgens door je radiatoren, convectors of vloerverwarming stroomt.

Bij nieuwbouwwoningen wordt meestal gekozen voor de water/water warmtepomp, die onttrekt warmte uit de bodem (via leidingen waar water in zit die de warmte verplaatsten) en geeft de warmte af aan het cv-water.

Een airco die "omgekeerd als verwarming werkt" wordt lucht/lucht warmtepomp genoemd. Deze onttrekt de warmte uit de buitenlucht en geeft dit vervolgens af aan de binnenlucht.

Als je bovenstaande keuzes combineert krijg je benamingen als een hybride lucht/water split warmtepomp of een all-electric water/water monoblock warmtepomp.

Meer informatie in het artikel over verschillende type cv-warmtepompen en hun voor- en nadelen.

4. aan/uit- of modulerende cv-warmtepomp?
cv-warmtepompen zijn in twee versie te koop. Een "aan/uit" en een "modulerende" versie. De aan/uit versie geeft een bepaalde hoeveelheid warmte af als hij "aan" staat en als het huis voldoende is opgewarmd schakelt hij zich "uit" en levert dan natuurlijk geen warmte.

Zo werkten voor 1990 ook alle cv-ketels. Later werden de cv-ketels "modulerend", dat houdt in dat ze de afgifte van warmte kunnen aanpassen aan de warmtebehoefte (in de herfst draait hij op een zacht pitje in hartje winter doet hij flink zijn best). Moderne(re) cv-warmtepompen zijn allemaal modulerend, het aanbod van aan/uit cv-warmtepompen neemt sterk af.

De aan/uit cv-warmtepomp maakt als hij aanstaat altijd even veel geluid. Een modulerende cv-warmtepomp zal als hij maar weinig warmte hoeft te maken vrijwel geen geluid maken en naarmate hij harder moet werken, hoe meer geluid hij maakt.

Een modulerende cv-warmtepomp heeft altijd de voorkeur boven een aan/uit versie, niet alleen vanwege het geluid maar ook zijn ze vrijwel altijd zuiniger in gebruik. Ze hebben nog meer voordelen maar dat gaat voorbij aan het doel van dit introductie artikel.

Moeten de bestaande radiatoren vervangen worden?

Bij een hybride warmtepomp is het credo "geen ingrijpende veranderingen, toch veel energie besparen", dus hoef je ze niet aan te passen. Maar wil je maximaal op energiekosten besparen en gasloos, dan kies je voor een all-electric warmtepomp en dat vereist wel enige aanpassingen. Zo zullen de hoofd cv-leidingen vervangen moeten worden^[3] en als je radiatoren of convectors hebt zullen die, zeker op de begane grond, vervangen moeten worden door versies die meer warmte kunnen afstaan.

Deze aanpassingen zullen zorgen dat de radiatoren voldoende warmte kunnen afstaan maar ook dat de energiekosten verder zullen dalen.

Bij een cv-ketel was het al van belang om met een lage cv-watertemperatuur te verwarmen. Daarmee werd de cv-ketel zuiniger. Een besparing tot 10% was daarmee mogelijk.

Bij een cv-warmtepomp is de besparing fenomenaal wanneer de cv-watertemperatuur laag kan blijven. Zou zonder aanpassingen van de radiatoren het cv-water een temperatuur moeten hebben van bijvoorbeeld 55°C, na aanpassingen van de radiatoren kan de watertemperatuur dalen tot circa 35°C. Iedere graad Celsius dat het cv-water lager in temperatuur is zal je circa 2% besparen op je energierekening. Dus door van 55 naar 35 graden te gaan bespaar je circa 40% op je stookkosten!

Je zal begrijpen dat je gráág de radiatoren wil laten aanpassen. Die kosten ga je op termijn zeker terugverdienen.

Meer details over de eventuele aanpassingen in je cv-systeem in dit artikel.

Kan je vloerverwarming blijven gebruiken met een cv-warmtepomp?

Heb je vloerverwarming? Prijs je gelukkig. Een cv-warmtepomp werkt het zuinigst met vloerverwarming. Dit komt omdat de cv-watertemperatuur voor een vloerverwarming laag kan zijn en je toch het huis warm kan krijgen. Het enige dat moet gebeuren is dat de bestaande vloerverwarmingverdeler aangepast, liefst vervangen, moet worden voor gebruik met een cv-warmtepomp (van een mengverdeler "met pomp" naar een gesloten verdeler "zonder pomp").

We benadrukken dat het vervangen van de vloerverwarmingverdeler(s) zéér belangrijk is. Doe je dit niet dan moet de watertemperatuur onnodig hoog worden, bijvoorbeeld 40 graden terwijl je waarschijnlijk met 28 graden ook al de kamer warm kan krijgen. Op basis van de eerder genoemde 2% vuistregel is dus een besparing van 24% mogelijk.

Moet je eerst je huis na-isoleren?

Overal lees en hoor je dat je eerst de woning goed moet isoleren voordat je een cv-warmtepomp in gebruik neemt. Dat is een hardnekkig misverstand. De mate van isolatie is geen voorwaarde voor gebruik van een cv-warmtepomp. Zelfs in een ongeïsoleerd kan je een cv-warmtepomp gebruiken en tot 50% van de energiekosten besparen.

Begrijp ons niet verkeerd, we vinden goede isolatie héél verstandig, maar het is geen voorwaarde voor het gebruik van de cv-warmtepomp. In dit artikel gaan we hier nader op in.

Kan de cv-warmtepomp ook koelen en is dat te vergelijken met een airco?

Ja, een cv-warmtepomp kan ook de woning koelen. Maar, ondanks dat de koelfunctie door eigenaren van een cv-warmtepomp zeer op prijs wordt gesteld, is het niet vergelijkbaar met het koelen door een airco.

Wat de verschillen zijn met een airco en welke beperkingen dit koelen kent hebben we in een dit artikel beschreven.

Hoeveel ruimte neemt een cv-warmtepomp in beslag?

De lucht/lucht warmtepompen zijn feitelijk airco's die ook als verwarming dienen. Die hebben zo'n bekende airco buitenunit en binnen hangt er in de kamer(s) aan de wand een binnenunit die de lucht met een ventilator verwarmt of koelt (wandmodellen die vlak boven de vloer hangen zijn ook te koop).

Een split lucht/water warmtepomp bestaat uit een buitenunit, die veel weg heeft van een airco buitenunit maar dan een tikje groter. De binnenunit, die ook wel hydromodule wordt genoemd, wordt meestal naast of in plaats van de cv-ketel gehangen en heeft een formaat van een kleine cv-ketel.

Een monoblock lucht/water warmtepomp neemt buiten iets meer ruimte in beslag dan een buitenunit van een split warmtepomp, maar omdat binnen geen unit hangt of heel klein bespaar je daarop weer ruimte op.

Bij de all-electric lucht/water warmtepomp model wordt vrijwel altijd ook een boilervat van doorgaans 200 tot 400 liter geïnstalleerd. Dus die neemt flink wat ruimte in beslag, maar die kan mogelijk staan op de plaats waar eerst de cv-ketel hing.

Bij de water/water warmtepomp is er geen buitenunit alleen een binnenunit en die is circa 60 cm breed en 60 cm hoog. Je hebt dan meestal de keuze of de boiler er naast komt de staan (dat geldt vooral bij een grote boiler) of de boiler en warmtepomp is in één kast geïntegreerd. Dat wordt dan een all-in-one systeem genoemd.

Geluid

Warmtepompen maken allemaal geluid. Het geluid (lage toon, brommend) is afkomstig is van de compressor, het hart van de cv-warmtepomp. Daarnaast maken de lucht/water warmtepompen, die een buitenunit hebben met een grote ventilator er in, een extra geluid vanwege de ventilator. Die hoor je onder normale omstandigheden niet, maar op sommige momenten wel, bijvoorbeeld als ze in het midden van de winter heel hard moeten werken om het huis warm te houden. Maar hij is vooral hoorbaar bij het verwarmen van de boiler (indien aanwezig).

Bij de niet-modulerende cv-warmtepompen is het geluid altijd even hard (of is afwezig als hij gestopt is). Bij modulerende cv-warmtepompen, die "hard" en "zacht" kunnen werken (afhankelijk van de warmtevraag) zal het geluid harder of zachter zijn.

Het geluid van de buitenunit (als je die hebt) is vooral buiten je huis waarneembaar. De buren kunnen het mogelijk horen (en last van hebben) als ze in de tuin zijn, maar dat zijn ze meestal niet "in het stookseizoen". De grootste kans op overlast is in de nacht als het buiten stil is en de het raam van slaapkamer bij de buren openstaat.

Het geluid van de buitenunit zal mogelijk ook in je woning te horen zijn. Dat is vooral hoe de buitenunit is geplaatst. Hangt hij aan je buitenmuur of staat hij op een plat dak, dan zal hij binnen zeker te horen zijn (gelijkend aan het geluid van een flinke koelkast maar dan zeker eens zo hard). Staat de buitenunit op de aarde dan zal het geluid binnen vrijwel niet waarneembaar zijn.

Realiseer dat het geluid van de ene warmtepomp sterker is dan de ander. En de ene zal een minder irritant geluid hebben dan de ander.

Bij water/water warmtepompen (bodemwarmte) heb je geen buitenunit en staat de cv-warmtepomp in je huis. Het geluid dat deze cv-warmtepomp maakt is vergelijkbaar met een grote koelkast waarbij de bromtoon niet hard, maar wel waarneembaar is in de ruimte waar de cv-warmtepomp staat. In de andere kamers zal je de cv-warmtepomp vrijwel zeker niet horen.

Als een cv-warmtepomp zo zuinig in gebruik is, waarom stappen we dan niet massaal over?

Dat een cv-warmtepomp zeer zuinig in gebruik is, veel zuiniger dan een cv-ketel, dat staat niet ter discussie. Ondanks dat worden relatief weinig cv-warmtepompen geïnstalleerd (weinig is hier een relatief begrip). Wat de redenen daarvan zijn hebben we beschreven in dit artikel.

Boekje over warmtepompen

In het boekje "Lex, Leo en de warmtepomp" lees je vrijwel alle aspecten van een warmtepomp waardoor je beter voorbereid keuzes kan maken bij de aanschaf van een warmtepomp.

Wat is de terugverdientijd van een cv-warmtepomp?

De terugverdientijd is afhankelijk van meer dan tien factoren. Welke dit zijn en hoe je de terugverdientijd kan uitrekenen vertellen we je in dit artikel.

verschillen cv-ketel en cv-warmtepomp

De cv-ketel en cv-warmtepomp lijken uitwisselbare warmtebronnen, maar ze blijken dag en nacht van elkaar te verschillen. Wat zijn die fundamentele verschillen?

voorwaarden   disclaimer

publicatie: 20220930

aanpassing/controle: 20230924

Foutje of aanvulling? Stuur ons een reactie