Wat is een hybride warmtepomp?

Een hybride warmtepomp is een warmtepomp die niet in plaats van, maar samen met je cv-ketel zorgt voor de verwarming van je woning.

In dit artikel belichten we de voordelen, beperkingen, nadelen en vertellen we je waarom de overheid zo inzet op de hybride warmtepomp. Maar is dat nou wel zo slim?

Wat is een hybride warmtepomp?

De hybride warmtepomp ontleent zijn naam doordat deze samen met de cv-ketel zorgt voor de verwarming van de woning. Hybride betekent namelijk "samengesteld". De hybride warmtepomp zal samen met de cv-ketel zorgen voor de verwarming van de woning. Daarbij zal de hybride warmtepomp voor het grootste deel van het stookseizoen de woning verwarmen. Pas als de buitentemperatuur richting het vriespunt daalt wordt overgeschakeld naar de cv-ketel die dan de verwarming voor zijn rekening neemt. Waarom de hybride warmtepomp niet de woning kan verwarmen als het buiten vriest komen we in de loop van dit artikel op terug.

De hybride warmtepomp haalt "warmte" uit de buitenlucht en kan daarmee je woning verwarmen. Ook als het buiten bijvoorbeeld 6°C is kan hij je woning op 21°C houden. Dat lijkt niet mogelijk, maar het werkt echt.

Warmtepompen lijken heel nieuw, maar de techniek van de warmtepomp is al erg oud. Het principe van de warmtepomp werd in 1748 al gedemonstreerd maar het duurde tot 1928 tot de eerste grote warmtepomp in gebruik werd genomen. Dat was in Genève en zorgde voor de verwarming van het stadhuis. Als je wil weten hoe een warmtepomp het voor elkaar krijgt om "warmte" uit koude buitenlucht te halen, dat moet je eens dit artikel lezen.

Dat we nu pas woningen gaan verwarmen met warmtepompen komt voornamelijk omdat de prijs van gas ten opzichte van elektriciteit zo enorm hard is gestegen waardoor het gebruik van een relatief dure warmtepomp nu pas rendabel begint te worden.

De hybride warmtepomp is dus net als een cv-ketel een "warmtebron". De cv-ketel heeft daar aardgas voor nodig. De hybride warmtepomp gebruikt "de buitenlucht" als bron voor warmte (hoewel er ook ventilatielucht hybride warmtepompen zijn), alleen om die warmte aan de buitenlucht te onttrekken en in temperatuur te verhogen is een "warmte verplaatsende pomp" nodig en die verbruikt (relatief weinig) elektriciteit.

Omdat uw huis slecht geïsoleerd is kan u geen all-electric warmtepomp gebruiken, koop daarom een hybride warmtepomp

Wellicht lees je dit artikel over de hybride warmtepomp, terwijl je eigenlijk een all-electric warmtepomp wilde hebben. Maar je hebt van de installateur te horen gekregen, of ergens gelezen, dat een all-electric warmtepomp "niet zal werken" omdat de woning onvoldoende geïsoleerd is en je de woning eerst flink moet na-isoleren of moet kiezen voor hybride warmtepomp. Het "eerst isoleren en dan pas een all-electric warmtepomp", is een hardnekkig misverstand. In dit artikel doen we uit de doeken dat isoleren geen voorwaarde is voor het gebruik van een all-electric warmtepomp.

Hoeveel gas/geld kan je besparen met een hybride warmtepomp?

Hoeveel gas, dus geld je kan besparen met een hybride warmtepomp is totaal afhankelijk van je huidige gasverbruik. Een indicatie is dat je circa 60% van je huidige gasverbruik kan besparen.

Het ogenschijnlijk vreemde verschijnsel doet zich voor dat hoe slechter je huis geïsoleerd is, hoe meer geld je kan besparen en de terugverdientijd "te overzien" is. Terwijl bij een goed geïsoleerd huis dat bijvoorbeeld na 2010 is gebouwd je relatief weinig kan besparen. Het gasverbruik in een goed geïsoleerd huis is namelijk al laag, dus valt er ook, in absolute zin, weinig geld te besparen als je het gas inwisselt voor elektriciteit dat nodig is voor de warmtepomp. Bij een goed geïsoleerd huis zal dus de terugverdientijd zéér lang zijn.

Hoewel de grens niet hard te trekken is, maar bij woningen die na 2000 zijn gebouwd is het lastig om de terugverdientijd onder de zeven jaar krijgen. En die terugverdientijd van zeven jaar is wat de overheid als redelijke grens heeft gesteld^[2].

Als je een hybride warmtepomp in gebruik neemt zal het elektriciteitsverbruik stijgen. Maar daar staat tegenover dat je cv-ketel vrijwel niet gebruik wordt voor het verwarmen van je woning, dus je bespaart op gas. En het hele idee achter de warmtepomp is dat de besparingen op het gasverbruik flink hoger zijn dan de extra elektriciteitskosten. Als (puur fictief) voorbeeld, je elektriciteitsrekening gaat met 80 euro per maand omhoog, maar de gasrekening met 160 euro omlaag. Tel uit je winst.

Waarom kan de hybride warmtepomp niet in zijn eentje de woning verwarmen?

Een cv-warmtepomp kan wel degelijk het hele huis verwarmen, maar dat vereist dat je het afgiftesysteem (radiatoren, convectors, vloerverwarming) moet aanpassen op het gebruik van een cv-warmtepomp. Een cv-warmtepomp werkt namelijk met een veel lagere cv-watertemperatuur (bijv. 35°C) dan een cv-ketel (bijv. 75°C).

Die lagere watertemperatuur zorgt er voor dat de bestaande radiatoren of convectors flink minder warmte afgeven. En in hartje winter schieten ze dan te kort.

Wil je alleen met een cv-warmtepomp verwarmen, dan ben je verplicht het afgiftesysteem aan te passen. Wat die aanpassingen inhouden hebben we hier beschreven.

Bij een hybride warmtepomp maak je een bewuste keuze voor een compromis. Je wil wel de voordelen van een warmtepomp, namelijk het lage energieverbruik, maar je wil het afgiftesysteem niet aanpassen. Op zich is niets mis met dat compromis, zolang je maar weet dat het een compromis is.

Dat compromis zorgt dat je met een relatief simpele ingreep, het bijplaatsten van een hybride warmtepomp die je cv-ketel assisteert, veel gas dus geld kan besparen. Maar je kan nog veel meer op de energiekosten besparen, maar dat vereist dus een aanpassing van het afgiftesysteem. Als je die aanpassingen maakt kan je gebruik maken van een all-electric warmtepomp en kan de cv-ketel de deur uit.

Wellicht denk je, laat ik eerst een hybride warmtepomp nemen en over een aantal jaar laat ik het afgiftesysteem aanpassen. Want dan kan ik "gasloos". Dat is een logische gedachte, maar dat kan verregaande negatieve consequenties hebben. Lees dan vooral de sectie "overstappen van hybride naar all-electric" verderop in dit artikel.

Welke uitvoeringen bestaan er van de hybride warmtepomp?

Een hybride warmtepomp wordt te koop aangeboden in twee versies. Een monoblock en een split uitvoering ook wel eens biblock genoemd.

De monoblock hybride warmtepomp bestaat uit één apparaat. Dit apparaat staat buiten naast je woning omdat hij de warmte uit de buitenlucht moet onttrekken. Kies je voor een ventilatielucht hybride warmtepomp dan staat hij binnen en is aangesloten op het mechanisch ventilatiekanaal.

De split hybride warmtepomp bestaat uit precies dezelfde onderdelen als de monoblock alleen zijn die onderdelen verdeeld over twee units. Eentje staat buiten en de ander binnen. Het buitendeel onttrekt warmte uit de buitenlucht, het binnendeel geeft de warmte af aan de cv-leidingen. Het warmtetransport tussen de buiten en binnenunit vindt plaats met koudemiddelleidingen (net als bij een split airco). De monoblock wordt rechtstreeks op de cv-installatie aangesloten door middel van normale cv-leidingen. Meer informatie is te lezen in het artikel dat ingaat op de verschillen tussen een monoblock en split unit warmtepomp.

Is mijn cv-installatie geschikt voor gebruik van een hybride warmtepomp?

In principe kan iedere hybride warmtepomp ingezet worden in combinatie met iedere denkbare cv-installatie.

Kan mijn huidige cv-ketel gebruikt worden in combinatie met een warmtepomp?

Er is niets magisch of complex aan de combinatie van een hybride warmtepomp en cv-ketel. Iedere cv-ketel, hoe oud of nieuw dan ook, kan met iedere hybride warmtepomp samenwerken. Mocht tegen je worden verteld dat jouw cv-ketel niet hergebruikt kan worden met een aan te schaffen hybride warmtepomp dan moet je heel hard weglopen bij die betreffende aanbieder. Want nogmaals, iedere cv-ketel kan samenwerken met een hybride warmtepomp.

We kennen hierop één uitzondering en dat is dat Daikin een hybride warmtepomp verkoopt en die werkt alleen maar als een bepaalt type cv-ketel van Intergas daar aan gekoppeld is. Daar is geen enkele technische reden voor, de reden moet je meer zoeken in het financiele gewin van beide fabrikanten.

De elektrische koppeling tussen een hybride warmtepomp en een cv-ketel is enorm simpel: zodra de hybride warmtepomp besluit dat de cv-ketel het over moet nemen, sluit hij de twee draadjes kort die vroeger aan je thermostaat zaten. Want een thermostaat doet niets anders dan twee draadjes verbinden als het te koud is of verbreken als het te warm is. Denkbeeldig draait de hybride warmtepomp dus aan de thermostaat en zet deze "hoog" zolang hij dat nodig acht. Hoe simpel kan je het hebben.

Overigens, de hydraulische koppeling (aan de cv-leidingen kant) tussen de cv-ketel en de hybride warmtepomp vereist wat meer aandacht, daar zijn bijvoorbeeld terugslapkleppen voor nodig.

Moet mijn cv-installatie aangepast worden bij gebruik van een hybride warmtepomp?

Normaal gesproken is het niet noodzakelijk om de cv-installatie aan te passen. Dat is nou juist "het voordeel" van een hybride warmtepomp. In vrijwel alle gevallen kan je de bestaande radiatoren en convectors blijven gebruiken zonder aanpassingen. Ook hoeven de hoofd cv-leidingen^[3] niet aangepast te worden. En als je vloerverwarming hebt dan kan je de bestaande vloerverwarmingmengverdeler "met pomp" gewoon blijven gebruiken.

Dat het niet hoeft, betekent nog niet dat het slim is om je cv-installatie te laten voor wat het is. Daarover later meer.

Waarin verschilt een hybride warmtepomp t.o.v. een all-electric warmtepomp?

Bij de aanschaf van een warmtepomp zal je een fundamentele keuze moeten maken. Koop je een hybride warmtepomp of een all-electric warmtepomp? Wat verschillen, voor- en nadelen zijn hebben we beschreven in dit artikel.

Waarom wordt het gebruik van de hybride warmtepomp zo gepromoot en is dat wel zo slim?

De beweegredenen dat door diverse partijen, zoals de overheid en de installatiebranche, de hybride warmtepomp wordt gepromoot zijn verschillend.

De overheid ziet de hybride warmtepomp als "laag hangend fruit". De aanschafprijs is weliswaar hoog, maar de installatie is simpel en niet ingrijpend omdat het cv-systeem niet aangepast hoeft te worden. Daarnaast wordt er circa 60% gas bespaart en het verlaagt ook nog eens de CO² uitstoot.

We geven toe dat een hybride warmtepomp wel heel snel en makkelijk kan "scoren" (het gasverbruik kan verminderen), maar van de overheid verwacht je dat deze niet op korte maar op lange termijn denkt en handelt.

Als je op de lange termijn het doel van gasloos en CO² reductie wil nastreven dan wil je geen kapitaalvernietiging vanwege het vervroegd afschrijven van hybride warmtepompen en ook nog eens de extra milieubelasting omdat ze op de schroothoop terecht komen.

Men weet dat er een chronisch gebrek aan personeel is in de installatiebranche. Dan moet je dat personeel wel optimaal inzetten en niet eerst een hybride warmtepomp laten installeren die ze binnen een aantal jaar weer moeten weghalen en vervangen voor een all-electric warmtepomp.

Als wij het beleid zouden mogen maken dan zouden we maximaal inzetten op all-electric warmtepompen. De besparing op gas is niet 60% maar 100%. Ook is de CO² uitstoot flink lager. En de burger zal uiteindelijk voor de gasloos transitie minder kosten hebben omdat de hybride tussenstap overgeslagen wordt. Ook zullen de maandelijkse energiekosten bij een all-electric warmtepomp lager zijn dan bij een hybride warmtepomp. En dat betekent meer koopkracht en een stimulering van de economie waar de overheid altijd zo happig op is.

Dat de installatiebranche erg terughoudend is om een all-electric warmtepomp aan te bieden heeft te maken met kennisgebrek. Scholing wordt als kostenpost gezien en daarom wordt met geen of veel te weinig kennis een warmtepomp installatie gedaan. Met schade en schande moet men dan van eigen fouten leren.

Daarnaast hoort men van de fabrikanten dat "een hybride warmtepomp installatie haast niet fout kan gaan, nooit last van klagende klanten die het niet warm krijgen". En men hoort dat bij een all-electric warmtepomp er veel meer om de hoek komt kijken en er nauwkeurig gerekend moet worden. Daar zijn installateurs doorgaans niet van. Die zijn gewend te werken met vuistregels en "een beetje meer is altijd goed". Maar juist die werkwijze levert problemen op bij een all-electric warmtepomp installatie.

Tevens, maar we geven toe dat het wel "heel gemeen denken is", kan de installatiebranche door het promoten van de hybride warmtepomp twee keer verdienen en het werk voor een hele lange periode veiligstellen. Want wie nu een hybride warmtepomp laat installeren zal op het moment dat men over wil gaan naar gasloos, opnieuw een warmtepomp moeten aanschaffen, want die warmtepomp is niet herbruikbaar als je gasloos wil. Hoe dat zit lees je hieronder.

Als je een hybride warmtepomp hebt gekocht en je wil later gasloos, dan is je huidige hybride warmtepomp waardeloos.

Overstappen van hybride naar all-electric "gasloos"

Hou je vast, want nu komt er een hele vervelende mededeling. Als je een hybride warmtepomp hebt gekocht en je wil later gasloos, dan is je huidige hybride warmtepomp waardeloos, niet meer herbruikbaar. Die kan je bij het grofvuil zetten en zal je een nieuwe cv-warmtepomp moeten kopen. Een zogenaamde all-electric warmtepomp.

Daarnaast zal je bepaalde aanpassingen moeten laten uitvoeren aan je cv-installatie, zoals de het vergroten van je radiatoren.

Wij vinden deze kapitaalvernietiging en schade aan het milieu zo erg dat we in een apart artikel beschreven hebben hoe je, via een hybride tussenstap later naar all-electric kan migreren maar dan dat je wél je hybride warmtepomp kan blijven gebruiken. Dat vergt wel dat je een ander type hybride warmtepomp moet kiezen. Dat is dus niet de hybride warmtepomp zoals deze in dit artikel is beschreven en die wij de "traditionele hybride warmtepomp" hebben genoemd, maar een "all-electric ready hybride warmtepomp".

Koeling

Een hybride warmtepomp kan niet alleen verwarmen, maar ook koelen. Maar dat werkt alleen (goed) in combinatie met vloerverwarming. Met radiatoren of convectors is het koelend effect zéér gering, haast niet waarneembaar. Het toepassen van speciale ventilatoren op de radiatoren of convectors zal wel een merkbaar verkoelend effect geven. Meer informatie over koelen met een cv-warmtepomp is te vinden in het uitgebreide artikel over koelen met een warmtepomp.

Wat gebeurt er als de cv-ketel defect raakt?

Wanneer de cv-ketel kapot is zal je geen warm douchewater meer hebben. De hybride warmtepomp kan namelijk géén warm water maken. De verwarming van je woning gaat gewoon door en dat doet de warmtepomp voor je. Maar als het buiten erg koud wordt dan zou normaal gesproken de cv-ketel het overnemen. Maar ja, die doet het niet. Je kan overwegen om een instelling op de warmtepomp te wijzigen waardoor hij toch blijft verwarmen ook al is het buiten onder het vriespunt. Dat kost dan wat meer elektriciteit dan normaal, maar beter dat, dan een koud huis. Weet je niet hoe je de bivalente temperatuur kan instellen, ook niet na het lezen van de handleiding, neem dan contact op met je installateur.

Wanneer de cv-ketel niet te repareren valt, dan zit er niets anders op dan een nieuwe cv-ketel te kopen. Want als je dán pas gaat denken "zullen we totaal gasloos gaan, dus zonder een cv-ketel" dan ben je rijkelijk te laat. Ten eerste hebben cv-warmtepompen een lange levertijd, zijn er te weinig installateurs en wil je gasloos, dus een all-electric warmtepomp, dan zal ook je cv-installatie aangepast moeten worden. Bij elkaar ben je zo een paar maanden verder.

Wat gebeurt er als de hybride warmtepomp defect raakt?

Wanneer de hybride warmtepomp defect raakt, dan werkt alles gewoon door zoals het vroeger was. De cv-ketel neemt de verwarming én het warm water voor zijn rekening. Wel alles op gas, dus de energiekosten zullen stijgen.

Blijkt de hybride warmtepomp niet meer te repareren, dan is het wellicht slim om "gasloos" te gaan en een all-electric warmtepomp aan te schaffen. Daar heb je dan even de tijd voor want de cv-ketel doet het nog gewoon.

Waarom zou ik bij gebruik van een hybride warmtepomp juist wél de cv-installatie laten aanpassen?

Op termijn als je gasloos gaat, zal je, of je het leuk vindt of niet, de cv-installatie moeten aanpassen. Dus nu niet aanpassen is de beslissing vooruitschuiven naar de toekomst.

Maar niet aanpassen heeft wel consequenties. Als eerste, die aanpassingen worden op termijn alleen maar duurder, zelden worden dingen goedkoper. Maar belangrijker nog, stel dat je pas over tien jaar de aanpassing laat uitvoeren, dan mis je tien jaar voordeel van deze aanpassingen. En dat voordeel is een financieel voordeel. Want die aanpassingen zullen leiden tot een lager energieverbruik. Dat leggen we graag even uit.

Hoewel een cv-warmtepomp net als een cv-ketel een warmtebron is, hebben ze totaal verschillende eigenschappen. En dat vertaalt zich naar andere eisen die aan de cv-installatie worden gesteld.

Zo werkt een cv-ketel met een hoge cv-watertemperatuur (bijv. 75°C), maar een warmtepomp juist met een erg lage cv-watertemperatuur (bijv. 35°C). De hoeveelheid cv-water die per minuut door de cv-leidingen wordt gepompt (het debiet) is bij een cv-ketel erg laag, maar bij een cv-warmtepomp juist hoog, tot wel vier keer hoger. Een cv-ketel staat per dag maar een paar uurtjes te branden (alleen als je de warmte nodig hebt), een warmtepomp werkt het zuinigst als je hem 24/7 "door laat pruttelen".

Deze verschillen hebben onder andere gevolgen voor je cv-installatie. Omdat een warmtepomp het liefst het cv-water maar tot 35°C verwarmd zullen je radiatoren en convectors maar weinig warmte afgeven. Daarom laat je de warmtepomp ook 24/7 verwarmen, dan komt er toch nog wat warmte de woning in.

Maar vaak is die hoeveelheid warmte niet voldoende. Daar heeft de installateur van uw hybride warmtepomp wat op bedacht. Hij stelt de warmtepomp in op een hogere cv-watertemperatuur. Dus geen 35 maar bijvoorbeeld 50 graden Celsius. Want dan wordt het huis wél warm.

Dat is leuk bedacht, maar wat de installateur er niet bij vertelt is dat iedere graad Celsius dat het cv-water warmer ingesteld wordt, je 2% meer elektriciteitskosten hebt. Zo, dan doen wij het maar even voor hem.

Dus als de watertemperatuur met in dit geval 15 graden wordt verhoogd zal je energierekening met circa 30% stijgen! En het vreemde is, dat je in eerste instantie nog blij zal zijn ook. Want na de installatie van de hybride warmtepomp zal je energierekening dalen. Dat is wat je verwachtte, en dat komt ook nog eens uit.

Maar als die temperatuur van het cv-water niet met vijftien graden was verhoogd waren de elektriciteitskosten met nog 30% extra gedaald. Dan was je nog gelukkiger geweest. Maar ja, dat wist je niet. Maar nu dus wel.

Door je radiatoren of convectoren te laten vervangen voor "dikkere versies", vooral degene in je woonkamer, ben je in staat om wél het cv-water van circa 35°C de woning warm te krijgen.

Maar daar staat wel een investering tegenover. Onder andere het vervangen van een aantal radiatoren en mogelijk de hoofd cv-leidingen.

De vraag zal zijn, wat zijn de kosten voor die aanpassingen en wat is de terugverdientijd daarvan?

Omdat iedere woning anders is, zal voor iedereen die kosten anders zijn. De terugverdientijd is afhankelijk van je huidige gasverbruik, dus hoe slechter je woning geïsoleerd is, hoe korter de terugverdientijd en hoe beter je woning geïsoleerd is, hoe langer de terugverdientijd zal zijn.

Als je een grove indicatie wil hebben van de kosten en de besparingen, dan moet je denken aan een bedrag rond de 2000 euro. De besparingen kan je berekenen door je huidige gasverbruik te vermenigvuldigen met 0,36^[4]. Als voorbeeld, bij een gasverbruik van 1500 m³ per jaar zullen de extra besparingen circa 1500 x 0,36 = 540 kWu zijn (de warmtepomp werk immers op elektriciteit). Bij een kWu-prijs van 28 cent is de besparing circa 151.2 per jaar.

Dat je het terug gaat verdienen, dat staat als een paal boven water. Maar zoals we al eerder schreven, die investering moet je toch ooit doen, en dan is ons advies om het maar nu meteen te doen, dan kan je langer van de financiële voordelen genieten.

Wellicht dat een enkele lezer denkt, maar je hebt tegenwoordig ook "HT-warmtepompen" (hoge temperatuur warmtepompen) en als je die gebruikt hoef je niet meer de cv-installatie aan te passen.

Ja, het klopt dat een HT-warmtepomp wél heet cv-water kan maken. En als je met hoge cv-watertemperatuur verwarmt hoef je inderdaad niet je cv-installatie aan te passen. Alleen vertellen ze er niet bij dat de energiekosten enorm stijgen in vergelijking met een normale cv-warmtepomp. Want als de cv-warmtepomp niet met cv-water van 35° maar met 70°C werkt zullen de energiekosten met circa 70% toenemen (35 keer 2%). Mensen die dit weten zullen, zonder één seconden te twijfelen, een HT-warmtepomp links laten liggen.

Hoe kan ik nog meer op mijn energierekening besparen bij gebruik van een hybride warmtepomp?

Het gebruik van de hybride warmtepomp is een hele verstandige beslissing om veel gas te besparen. Wil je nog meer besparen dan zou je eigenlijk de hybride warmtepomp als tussenoplossing moeten overslaan en gelijk een all-electric warmtepomp moeten aanschaffen. Maarja, daar kleven wel een aantal aspecten aan die deze stap bemoeilijken.

In dat geval zouden wij niet alleen de hybride warmtepomp laten installeren maar in de woonkamer alle radiatoren of convectors laten vervangen door dikkere versies die veel meer warmte kunnen afgeven. Heb je bijvoorbeeld nu type 21 of type 22 radiatoren, dan deze vervangen voor type 33 radiatoren.

Door de radiatoren te vervangen, wat later toch nodig is als je overgaat naar all-electric, kan je het gebruik van de hybride warmtepomp maximaliseren. Hierdoor wordt het mogelijk dat de warmtepomp maximaal benut wordt en de cv-ketel minder snel ingeschakeld wordt waardoor er nog meer gas bespaart kan worden.

Het is wel van belang dat je de bivalente temperatuur^[5], de buitentemperatuur waarbij de cv-ketel ingeschakeld wordt, kan aanpassen. Die staat normaal ingesteld op bijvoorbeeld 6°C en die kan je dan verlagen waardoor de hybride warmtepomp gedurende een groter deel van het stookseizoen de verwarming voor zijn rekening neemt.

Mocht je nog geld over hebben, dan zou je de hoofd cv-leidingen^[3] kunnen laten aanpassen voor leidingen met een grotere diameter, dat moet toch op termijn gebeuren en helpt tevens om het warmteafgevendvermogen te maximaliseren.