Meer benutten van zonnepaneelenergie door gedragsverandering

Het is zo jammer, je hebt zonnepanelen, maar een klein deel van de opbrengsten benut je direct voor eigen verbruik. Wellicht dat 80% van al je zonnepaneelopbrengsten teruglevert aan het net.

Zolang de salderingsregeling bestaat is dat nog niet een heel groot probleem, hoewel je doorgaans 12 eurocent per kWu moet betalen voor teruggeleverde zonnestroom. Die kosten kan je voorkomen als je in staat zou zijn om meer elektrische zonne-enerige direct te gebruiken.

In dit artikel bespreken we hoe je met kleine aanpassingen in je gedrag, die dus gratis zijn, je meer zonne-energie kan benutten, dus de kosten van je energierekening kan verlagen. Maar vooral dat je bijdraagt aan een betere wereld omdat alle energie die je zelf opwekt en direct benut niet geleverd hoeven te worden door je energiemaatschappij.

Veel elektrische apparaten zetten we pas in de avond aan. Puur uit gemak. Maar met een kleine gedragsverandering kan je energieverbruik "verschuiven" naar overdag, waarbij de kans groot is dat je zonnepanelen voldoende energie leveren (of op zijn minst een groot deel) om die apparaten van elektriciteit te voorzien.

Met het "verschuiven" van elektrisch energieverbruik in de tijd (van de avond naar overdag) kan je de opbrengsten van de zonnepanelen optimaler benutten en je zelfvoorzienendheid voor elektriciteit een stuk verhogen. Niet alleen beter voor het milieu, maar ook goed voor je portomonnee. Immers, iedere kWu die je meer weet te benutten van je zonnepanelen, en niet teruglevert aan het net, hoef je niet af te nemen van je energieleverancier.

De tips in dit artikel zijn in drie categoriën in te delen. Als eerste: je laat apparaten (zoals een vaatwasser of wasmachine) met een timer (die al in het apparaat ingebouwd is maar waar je nog geen gebruik van maakt) overdag werken, dan is de kans op zonne-energie het grootst.

De tweede categorie betreft werkzaamheden die je zelf moet uitvoeren zoals stofzuigen of strijken, maar alleen dan uitvoert als nog voldoende zonne-energie beschikbaar is. Voordat je begint loop je naar je slimme meter en druk je een paar keer op een knopje waardoor je de hoeveelheid teruggeleverd vermogen in het display te zien krijgt (zie foto bovenin). Als je een P1-meter hebt dan kijk je op de app van je telefoon. Staat daar bijvoorbeeld -1479 Watt dan heb je op dat moment "1479 Watt over". Dan kan je gerust gaan stofzuigen, dat kost namelijk maximaal 900 Watt.

Voor het strijken heb je, normaal gesproken 2400 Watt nodig, dus dan ben je daar te laat mee. Want dan kom je 2400-1479=921 Watt te kort. Maar ook daar hebben we een oplossing voor en die valt in de derde categorie.

De derde catagorie bevat oplossingen waarbij je het vermogen van de elektrische apparaten verlaagt. Let op, je verlaagt wel het vermogen (in de eenheid Watt), het energieverbruik (in de eenheid kWu) blijft exact gelijk. Door het lagere vermogen kan je langer op het einde van de zonne-dag gebruikmaken van die apparaten zonder energie uit het net te trekken. Dit vereist het aanschaffen van apparaten met een lager vermogen. Koop niet een strijkijzer van 2400 Watt maar een van 1200 Watt. Dat geldt ook voor een waterkoker. Door het lagere vermogen van het strijkzijzer of waterkoker kan je langer gebruik maken van afnemende zonne-energie als je in de middag thuiskomt.

De tips

• Laat de vaatwasser overdag (niet in de avond) draaien.
• Laat de wasmachine overdag draaien.
• Laat de wasdroger overdag draaien.
• Koop een warmtepompcondenswasdroger.
• Droog de was buiten, niet binnen.
• Laat de boiler overdag opwarmen.
• Laat de warmtepomp (vooral) overdag verwarmen.
• Strijk wanneer er nog zonlicht is.
• Koop een strijkijzer met een laag vermogen.
• Stofzuig als er nog zonlicht is.
• Zet de stofzuiger op een lager vermogen.
• Zet in de zomer de airco overdag aan.
• Laad de elektrische auto als het nog licht is.
• Verwarm voor zonsondergang heet water voor de thee en bewaar het in een thermoskan.
• Koop een waterkoker met een laag vermogen.
• Koop een thuisbatterij.

Laat de vaatwasser overdag draaien.

Iedere vaatwasser heeft een mogelijkheid om het starten van het programma uit te stellen naar een later tijdstip. Kijk in je handleiding hoe je een timer kan instellen of hoe je "vertraagd" (na bijv. 1, 3 of 5 uur) de vaatwasser kan laten starten.

In de ochtend vlak voordat je naar je werk gaat stel je de vaatwasser in waardoor hij later pas zijn programma start. Zorg dat dit tijdstip samenvalt wanneer de kans op zonne-energie van jouw zonnepanelen het grootst is.

Tegenwerping: maar in de ochtend is de vaatwasser nog niet vol! Dat is een gedragsaanpassing. Zet in de avond de vaat in de vaatwasser en voeg het ontbijt in de ochtend daar aan toe (als dat niet past, dan doe je dat één keer met de hand). Vanaf dat moment zet je iedere ochtend de vaatwasser (op de timer) klaar. Geewoon dus je gedrag veranderen. Dat gaat gemakkelijker dan je denkt. En je dient er een "groter doel" mee, het streven naar een fossievrije energievoorziening.

Laat de wasmachine overdag draaien.

Net als de vaatwasser kan je een wasmachine ook "vertraagd" laten starten. Zet in de ochtend alles klaar en laat hem overdag draaien.

Laat de wasdroger "als het licht is" draaien

Mogelijk ben je huiverig (vanwege brandgevaar) om de wasdroger te laten draaien als je niet thuis bent. Zet dan in ieder geval de wasdroger aan als het nog licht is en niet pas in de avond. Zo kan je, op zijn minst voor een deel, gebruik maken van je eigen zonne-energie.

Het klopt, de traditionele wasdroger (met zo'n slang naar buiten) verbruikte véél elektriciteit én was/is een mogelijke bron van brand. Dat komt omdat in het verwarmingselement veel stof komt te zitten en uiteindelijk vlam kan vatten.

Dit had je kunnen verkomen door niet alleen het filter iedere keer schoon te maken maar hem eens per jaar ook van binnen schoon te maken. Dus de kap moet gedemonteerd worden en verwarmingselement stofzuigen. Vergeet ook niet de enorme hoeveelheid stof in die dikke slang weg te zuigen.

Koop een warmtepompcondenswasdroger

Een traditionele wasdroger heeft een vermogen van circa 2200 Watt. Een warmtepompcondensdroger heeft een vermogen van maar 600 Watt. Die verbruik niet alleen minder energie, maar door het lagere vermogen kan je langer "van de afnemende zonne-energie" gebruik maken.

Droog de was buiten, niet binnen

Nog beter en energiezuiniger is om niet de wasdroger te gebruiken maar de was te laten drogen zonder droogtrommel. Dus buiten aan de waslijn.

De veel gemaakte fout is dat men de was in het huis laat drogen: "dat is immers gratis".

Nee, dat is niet gratis!

Wanneer je gedurende het stookseizoen de was binnen droogt, zal je dit geld kosten.

Het verdampen van water uit je wasgoed kost namelijk veel thermische energie. Je zal er niet bij stil hebben gestaan, maar als de was droogt (water verdampt) wordt thermische energie (warmte) uit je woning onttrokken. En dat is een niet te verwaarlozen hoeveelheid energie.

Je merkt daar niets van omdat die energie (om het wasgoed te laten drogen) afkomstig is van je centrale verwarming. Het maakt dan niet uit waar je in je woning de was droogt. Op de slaapkamer, de hobbykamer, de bijkeuken, desnoods op zolder.

In alle gevallen, ook al is die ruimte "onverwarmd", zal je centrale verwarming voor die thermische energie zorgen. De warmte vanuit je woonkamer gaat immers via plafond/vloer naar de bovenliggende verdiepingen en ook naar zolder. Gemiddeld gaat bij woningen met betonnen vloeren 50% van de warmte verloren van woonkamer naar bovenliggende ruimten.

Er vindt dus een enorm warmtetransport plaats vanuit verwarmde naar niet verwarmde ruimtes in je woning. Dat zal je wellicht niet geloven, maar dat is heel makkelijk te doorgronden. Stel dat dit warmtetransport er niet zou zijn, dan zouden de onverwarmde kamers even koud zijn als de buitentempratuur. Maar dat is niet het geval. Als het buiten nul graden Celsius is, dan is je slaapkamer bijvoorbeeld 17 graden en de zolder 14 graden. Dat komt omdat die ruimtes verwarmd worden met warmte die uiteindelijk uit je woonkamer (en andere verwarmde ruimtes) komt. Daar is niets aan te doen, tenzij je het plafond gaat isoleren.

Wil je energie besparen, dan droog je de was dus niet binnen maar buiten.

Tegenwerping: "maar dan blijven mijn handdoeken zo hard!". Daar hebben we wat op bedacht. De was die "zacht" moet zijn, stop je na het drogen in de wasdroger. Die zet je dan op het "koud" programma. Dan worden de handdoeken dus niet verwarmd maar alleen door elkaar geschud. Dat programma kost nauwelijks elektrische energie (is te verwaarlozen) en is na een minuut of 20 klaar en je handdoeken zijn dan toch zacht.

Buiten de was drogen heeft als voordeel dat de relatieve luchtvochtigheid in de woning niet oploopt. Die is doorgaans toch te hoog. In de winter weer heeft een verhoging van de relatieve luchtvochtigheid ook nog een voordeel. De verwarming hoeft dat extra vocht in de lucht niet te verwarmen. Dat scheelt weer energie: een woning verwarmen met een hoge relatieve luchtvochtigheid kost meer energie dan een woning met een lage relatieve luchtvochtigheid.

Wanneer je woning in de winter véél te droog is, dan is het laten drogen van het wasgoed wel een goed idee. Maar dan moet je dat wel in de woonkamer doen, want als je het doet op een hobbykamer dan wordt de relatieve luchtvochtigheid alleen dáár verhoogd, en niet in je woonkamer.

Laat de boiler overdag opwarmen.

Mocht je een boiler hebben, zoals een elektrische boiler, een ventilatielucht warmtepompboiler, een circulatieluchtwarmtepompboiler, split-warmtepompboiler of een een boiler die je warmtepomp opwarmt, stel dan in dat deze overdag opgewarmd wordt. Kies dit tijdstip zo dat je maximaal van je zonne-energie gebruik kan maken.

Omdat een boiler zijn warmte langzaam verliest (stilstandverlies), is het verstandig om dit "later op de dag te doen" (beperkt de tijd tussen het verwarmen van het water en het gebruik van dat water). Dus niet om 10 uur in de ochtend starten en het warme water om 07:00u gebruiken in de douche, maar verwarm het water bijvoorbeeld om 15u. Dit tijdstip is afhankelijk van hoelang je boiler gemiddeld nodig heeft voor het opwarmen en wanneer op de dag jouw zonnepanelen de meeste kans hebben op zonneschijn.

Heeft jouw boiler een anti-legionellacyclus die eens per week wordt geactiveerd (vooral bij warmtepompen is dit van toepassing), laat dan die legionellacyclus zéker samenvallen met het moment dat jouw zonnepanelen de grootste opbrengst hebben. Een legionellacyclus vraagt namelijk enorm veel energie, dus valt daarmee veel "energie te verplaatsten" naar zon-rijke momenten.

Bij sommige apparaten is het tijdstip van deze legionellacyclus vast ingesteld om bijvoorbeeld 0:00u. Dan zijn er twee oplossingen: 1. zet de klok van de warmtepomp twaalf uur vooruit. Je houdt de warmtepomp dus voor de gek en als hij denkt dat het midden in de nacht is, dan is het dus twaalf uur in de middag. 2. Start de legionellacyclus met de hand. Dat vergt wel discipline. Een timer op je telefoon die je iedere week op zondag rond 14:00u helpt herrineren is dan slim.

Laat de warmtepomp (vooral) overdag verwarmen.

Heb je een warmtepomp voor de verwarming, dan zal deze standaard zo ingesteld zijn dat hij 24 uur per dag werkt en je woning verwarmd. Bij die instelling, dus continue verwarmen, verbruikt een warmtepomp de minste hoeveelheid energie. Dus dat is helemaal goed.

Maar 24 uur verwarmen betekent dat gedurende het grootste gedeelte van de tijd je warmtepomp elektriciteit gebruikt als je zonnepanelen geen energie leveren.

Het is dan sterk te overwegen om de warmtepomp niet 24 uur per dag te laten werken, maar bijvoorbeeld 12 uur per dag. En dat verdeelt over bijvoorbeeld twee periodes (om al te grote temperatuurfluctuaties te voorkomen). Eén periode waarbij de warmtepomp gedurende bijvoorbeeld acht uur werkt, van 9 tot 17 uur. En een tweede periode in de nacht, bijvoorbeeld van 2 tot 6 uur (dan is het in de ochtend nog redelijk behagelijk). Dit is in te stellen op de warmtepomp bij de "nachtverlaging". In dit voorbeeld is de nachtverlaging dan van toepassing tussen 17:00u en 02:00u en van 06:00u en 09:00u.

Het voelt mogelijk vreemd aan dat wij een tip geven waarbij je energieverbruik iets hoger wordt. Want een warmtepomp die niet 24 uur per dag verwarmd, zoals bij gebruik van nachtverlaging, zal meer energie gebruiken.

Maar het doel van deze tip is om je zonne-energie maximaal te benutten. Dat door de nachtverlaging het energieverbruik iets stijgt weegt dan op tegen het voodeel dat je de zonne-energie niet teruglevert maar juist vrijwel volledig zelf gebruikt. Beter alle zonne-energie zelf gebruiken dan deze terug te leveren is de gedachte. Je kan hiermee, in de "donkere maanden van het jaar" de zelfvoorzienendheid maximaliseren, je gebruikt immers alle zonne-energie direct. Natuurlijk zullen je zonnepanelen niet voldoende energie produceren en zal je energie uit het net moeten betrekken. Maar een optimalere situatie als dit is voor je warmtepomp benodigde energie niet denkbaar.

Of deze tip financieel ook voordelig uitvalt zal afhangen van de hoeveelheid zonnepanelen die je hebt en hoeveel je krijgt als je één kWu teruglevert (of zelfs moet betalen). Produceren de zonnepanelen per jaar evenveel of meer dan je verbruikt, dan lijkt dit een goede keuze.

Vrijwel zeker zal je aanpassingen moeten maken in je warmtepomp. Hij moet immers in een kortere tijd dezelfde hoeveelheid thermische energie je huis in pompen. Dat is alleen maar mogelijk door de watertemperatuur iets te verhogen. Hierdoor komt wat meer thermische energie vrij (het thermisch vermogen gaat dan omhoog) en warmte je woning daardoor iets sneller op.

Zoals we al schreven, de warmtepomp zal iets meer energie verbruiken. De vuistregel is dat iedere graad verhoging van de watertemperatuur zorgt voor 2% hoger elektriciteitsverbruik. Maar liever 4, 6 of 8% meer verbruik maar dan wel alle energie van je zonnepanelen benutten, dan deze niet te benutten en overdag elektriciteit terug te leveren aan het net.

Een voorwaarde is dat je warmtepomp én je afgiftesysteem voldoende capaciteit heeft om in een kortere periode (niet 24 uur maar bijv. 12 uur) je woning te verwarmen.

Natuurlijk zal de temperatuur in je woning dalen gedurende de tijd dat de warmtepomp niet verwarmd, maar bij goed geïsoleerde woningen is dat effect beperkt. Zeker bij gebruik van vloerverwarming zal de temperatuurdaling zéér beperkt zijn omdat de vloer één grote thermische accu is en dus lang warmte zal afgeven.

Meer informatie over het gebruik van een warmtepomp in combinatie met zonnepanelen in dit artikel.

Strijk wanneer er nog zonlicht is.

Het zal niet voor iedereen weggelegd zijn vanwege werktijden, maar mocht je de mogelijkheid hebben om te strijken als de zon "nog een beetje schijnt" (of in het weekeinde overdag) dan kan je veel energie verplaatsten. Een strijkijzer gebruikt namelijk relatief veel energie en gebruik je ook relatief lang. Kijk op je slimme meter of je zonnepanelen nog terugleveren. Zo ja, ga dan strijken.

Koop een strijkijzer met een laag vermogen.

Een normaal strijkijzer heeft een vermogen van circa 2400 Watt. Als je gaat strijken en je zonnepanelen leveren tegen het eind van de dag niet veel elektriciteit op, bijvoorbeeld 1400 Watt, dan zal die 1400 Watt van je zonnepanelen gebruikt worden voor je strijkijzer. Maar je komt nog 1000 Watt te kort. Dat komt dus uit het net en dat kost geld.

Als je een strijkzijer hebt/koopt die maar 1200 Watt gebruikt (op moment van schrijven levert o.a. Philips zo'n model) duurt het strijken even lang, alleen slaat het strijkijzerlampje vaker "aan". Uiteindelijk kost het strijken, of je dit nou doet met een strijkijzer van 600, 1200 of 2400 Watt evenveel energie. Alleen een strijkijzer met een laag vermogen, bijvoorbeeld met 1200 Watt kan je "langer gebruik maken van zonnepaneelenergie" dan een strijkijzer met een groter vermgoen.

Het voordeel is dat zo'n strijkijzer ook nog eens lichter én goedkoper is. En geloof ons, uit eigen ervaring weten we dat de tijd die je nodig hebt voor het strijkwerk niét langer wordt.

Tegenwerping: een strijkijzer van 1200 Watt heeft geen stoomfunctie. Dat klopt, en daar moet je heel blij mee zijn. Stoom maken kost veel energie en kost veel vermogen (vandaar dat die modellen zo'n hoog vermogen hebben). Een simpele en heel prettige oplossing is om een fijne watervernevelaar te kopen. Hoe fijner de nevel, hoe beter het is. Op deze site zijn er een aantal getest.

Pas als je een stuk op je strijktafel legt even héél licht benevelen met water en dan direct strijken, een verademing. Vergelijkbaar met een stoomstrijkijzer.

Stofzuig als er nog zonlicht is

Niet altijd haalbaar, maar probeer te stof zuigen als er nog voldoende zonlicht is (of in het weekeinde overdag). Dan heb je ook voldoende zonne-energie. Kijk op de slimme meter of er nog voldoende zonne-energie over is en besluit dan om wel of niet te gaan zuigen.

Zet de stofzuiger op een lager vermogen

Vele, maar niet alle stofzuigers, hebben de mogelijkheid om de zuigkracht, feitelijk het vermogen van de motor, te beperken. Een moderne stofzuiger verbruikt (maximaal) 900 Watt. Maar je hebt meestal die hoge zuigkracht helemaal niet nodig. Op halve kracht werkt het zuigen haast net zo goed (zeker op harde vloeren). En op halve kracht gebruikt de stofzuiger geen 900 maar bijvoorbeeld 400 Watt. Dat betekent dat je tot veel later nog op zonne-energie van je zonnepanelen kan stofzuigen.

Zet in de zomer de airco overdag aan.

Wanneer je verwacht dat het heel warm wordt en je hebt een airco, doe die dan niet pas aan als je thuiskomt, maar zet hem in de ochtend al aan. Zet hem niet te koud, bijvoorbeeld op 23 graden Celsius, of kies voor de ontvochtigingsstand. Dan draait de airco (vrijwel) de hele dag op "een laag pitje" en gebruikt hij je eigen zonne-energie.

Een extra voordeel is dat je woning/slaapkamer minder snel opwarmt zodra je de airco voor het slapen gaan uitzet. Dat komt omdat niet alleen de lucht gekoeld is, maar vooral ook de wanden, vloer en plafond. En juist daarin gaat héél veel thermische energie in zitten (velen malen meer dan in de lucht) en die komt direct weer vrij als je de airco uitzet. Wij horen dan ook vaak de klacht "als je de airco uitzet is het zo weer warm". Dat komt dus dat de muren, vloer en plafond nog warm zijn, als je de airco maar kort aan heb gehad. Heeft de airco de hele dag staan draaien (op zonne-energie) dan heeft hij ook de warmte uit "de masaa van je huis" gehaald en zal het veel minder snel weer opwarmen.

Laad de elektrische auto als het nog licht is.

Het is niet altijd mogelijk in verband met werk en rusttijden, maar als het even kan laad dan je elektrische auto op als je zonnepaneelenergie over hebt.

Verwarm voor zonsondergang heet water voor de thee en bewaar het in een thermoskan.

Deze hebben we zelf verzonnen. Als je in de avond altijd thee dringt en daarvoor een waterkoker gebruikt, laat dan de waterkoker rond zes uur in de avond, of dan wanneer er nog voldoende zonne-energie over is, het water koken.

Schenk vervolgens het kokende water in een thermoskan of -kannen.

Als je een paar uur later thee wil zetten, dan giet je het water uit de thermoskan weer terug in de waterkoker, breng je het water opnieuw aan de kook, dat kost dan uiteraard heel weinig tijd, en zet je daarna thee.

De thermoskan gebruik je als "thermische accu". Natuurlijk heeft die thermoskan verliezen, het water koelt immers langzaam af. Maar beter het water opwarmen met zonne-energie en een beetje energieverlies op de koop toenemen, dan pas na zonsondergang water gaan koken.

Een extra tip: thermoskannen heb je in twee uitvoeringen. Met een metalen binnenwand en met een glazen binnenwand. We hebben het gemeten en ons vermoeden bleek juist te zijn. De thermoskan met glazen binnenzijde blijft veel langer heet dan met de metalen binnenzijde. Koop dus een thermoskan met glazen binnenzijde. Voor vier kopjes thee heb je doorgaans één liter water nodig. Een thermoskan van 1 liter is dan beter (en zuiniger) dan twee van 0,5 liter (die hebben samen meer verliezen).

Koop een waterkoker met een laag vermogen.

Net als we bij de strijkijzer hebben beschreven, geldt ook voor de waterkoker. Gebruik een waterkoker met zo'n laag als mogelijk vermogen. Normale waterkokers hebben een vermogen van 2200-2400 Watt. Met een beetje moeite kan je een waterkoker vinden die 1200 Watt heeft (bekijk sites van campeerartikelen).

Een 1200 Watt model kan, vlak voor het vallen van de avond wanneer dus de zonepanelen steeds minder elektriciteit leveren, langer / optimaler gebruik maken van je eigen opgewekte zonne-energie dan een model van 2400 Watt.

Natuurlijk gaat het water koken in een 1200 Watt model twee keer zo langzaam als een 2400 Watt model, maar laten we eerlijk zijn, is dat nou zo belangrijk? En beiden gebruiken voor het koken van water echt evenveel energie. Natuurwetten (Q = m x c x delta-t) trekken zich niets aan van een groter vermogen waterkoker.

Natuurlijk zal een héél klein beetje meer warmteverlies zijn bij het 1200 Watt model omdat hij twee keer zolang aanstaat, maar dat valt in het niet bij de besparingen voor het milieu en portomonnee als bij gebruik van een 2400 Watt model.

Koop een thuisbatterij

Deze oplossing is in tegenstellinge tot alle voorgaande niet gratis. Hij kost zelfs veel geld. Maar je kan met een thuisbatterij elektrische energie "verplaatsten" van dag naar avond/nacht. Overdag sla je overtollige zonne-enerige op in de accu en in de avond maak je daar dan weer gebruik van.